Người Giáo dân của Thiên niên kỷ mới: Người lãnh đạo tài khủng hoảng

NGƯỜI LÃNH ĐẠO
KHỦNG HOẢNG

Lm. Nguyễn Văn Hinh (D.Min)

Dẫn nhập

Người lãnh đạo khủng hoảng. Nguyên nhân, trước hết, 2023, ngàn năm thứ Ba, theo bản đồ 1275[1], chúng ta đang sống trong nền văn minh Biển. Nhiều hứa hẹn về sự thịnh vượng: “Tiền rừng bạc biển”. Nhưng cũng tiên báo: “Sóng gió, bão biển, sóng thần”. Thứ đến, theo nhân sinh quan Á Đông, “Thiên-Địa- Nhân” là một thể thống nhất. Trời đất con người là Một, ví như chiếc kiềng ba chân. Hiện nay, môi trường thiên nhiên, môi trường đất đai bị tàn phá. Hai chân kiềng bị gãy. Tất cả những gì trên chiếc kiềng, đặc biệt là con người đều, bị chao đảo. Nhân loại đang bị đảo lộn. Về thể chất, nhiều thứ dịch bệnh nguy hiểm, xuất hiện, biến thể và kéo dài. Về tinh thần, nhiều người bị thác loạn, xả súng bắn bừa bãi; phán đoán lệch lạc, lối sống, nghịch luân thường đạo lý. Về tâm linh: Tâm nhỏ hơn trí. Không tin vào tình yêu. Không tin có chân lý. Tất cả chỉ là tương đối. Mọi chuẩn mục bị đảo lộn: “Loạn chuẩn”[2]. Niềm tin, đặc biệt nơi người trẻ, bị đổ vỡ, hoang mang. Người bị chao đổ hơn nhất, là người lãnh đạo, vì họ ở vị trí chóp bu, trung tâm trách nhiệm. Thêm vào đó, theo con mắt Đức tin: Satan lợi dụng thời thế này, để đánh đổ người lãnh đạo. Chúng biết: “Người lãnh đạo bị đánh đổ, đàn chiên, nhân loải sẽ tan tác”. Như rồng rồng mất cá mẹ. Satan dường như đang nghĩ rằng: “Chiếm lĩnh được linh hồn của phần lớn loài người”. Sau đây, tôi xin chia sẻ mục vụ: Người lãnh đạo khủng hoảng.

Nhận thức

Theo Cựu ước. Lãnh đạo là người được Thiên Chúa chọn để phục vụ Dân Người. Như Môisê, Người đã chọn Ông từ lúc còn trong lòng Mẹ. Khi sinh ra, mẹ Ông đã bỏ Ông vào chiếc thúng, đẩy xuống dòng sông, tới gần chỗ Công Chúa Pharaon đang tắm. Công Chúa chạnh lòng thương, rước bé về cung. Trong sự quan phòng, chị gái của đứa bé đã kiếm cho Công Chúa một người vú nuôi, chính là mẹ của đứa trẻ, chăm sóc những ngày thơ ấu. Đứa trẻ lớn lên trong nền văn hỏa của hoàng gia. Sau này Môisê đã được Thiên Chúa trực tiếp gọi ông qua thị kiến: “Nhìn thấy lửa cháy trong bụi gai, mà bụi gai không bị thiêu rụi”. Ông đã từ chối. Vì nhận thấy mình không đủ tố chất và năng lực lãnh đạo. Nhưng Thiên Chúa hứa sẽ ở và bảo vệ Ông.  Ông đã trở thành một nhà lãnh đạo, dẫn đưa Dân Chúa, ra khỏi đất Ai Cập, nơi làm nô lệ, vượt qua Biển Đỏ, sa mạc, vào miền Đất Hứa: Độc lập, tự do, hạnh phúc, nơi chảy sữa và mật ong!

Theo Tân ước. Tiếp tục Lịch sử Cứu độ, Đấng là Mục Tử - lãnh đạo[3] mới, Đức Kitô, con Thiên Chúa làm người. “Người là Đường, là sự Thật và là Sự sống”. Hầu dẫn dắt và ban ơn cứu độ cho Dân Chúa và toàn thể nhân loại, qua biển đỏ sa mạc trần gian, tiến vào Đất Hứa là nước Trời, quê hương vĩnh hằng, sống hạnh phúc trong “Tình Yêu Vĩnh Cửu”. Đặc điểm chung của lãnh đạo: Môisê: Đầy Tớ. Chúa Giêsu: Phục vụ. Lãnh đạo là người “Đầy Tớ-Phục Vụ”. Công đồng khẳng định: “Giáo hội là nữ tì, chỉ xin được phục vụ”. Còn Văn hóa của chúng ta chỉ ra rằng: “Người lãnh đạo là Đầy tớ, là nô bộc của Dân”: “Ý Dân là ý Trời”. Đạt đích của lãnh đạo: Hạnh phúc. Môisê: Đất hứa, hạnh phúc trần gian, hữu hình. Chúa Giêsu: Nước Trời, hạnh phúc Thiên Đàng, vô hình.  

Đào luyện                                                                               

Bước vào thời đại mới, có người thụ động, có kẻ tích cực đối diện. Lại có một số người phản ứng. Một số trí thức, với tinh thần chủ động, nảy sinh kiến tạo thời đại mới. Nhất là những nhà mục vụ, sau Công đồng Vat. II, với tinh thần: “Không có vấn đề, mà luôn cùng với Chúa Thánh Thần, chỉ có giải pháp”. Giải pháp đó là: “Tích hợp toàn cầu”; “Cả Tâm linh Cả Khoa học”.  Thời đại nào, lãnh đạo ấy. Trước hết là “Tầm nhìn”.  Nhìn thế giới. Người lãnh đạo trong Đạo ngoài Đời hôm nay: Không chỉ dừng tầm nhìn ở trong nước, Đông Nam Á, Ấn độ Châu Á Thái Bình Dương mà cùng với bản sắc văn hóa Dân tộc, “Tầm nhìn xuyên lục địa, toàn cầu”. Tích hợp Đông-Tây nên một thể thống nhất, nhưng vẫn giữ hai gốc: Gốc văn hóa Đông và Gốc văn minh Tây. Gốc sẽ chi phối tất cả. Tầm nhìn này, phù hợp với Công đồng Vat. II: “Cả…Cả…”. Cả Đông cả Tây. Hợp với xu thế thời đại cách mạng khoa học kỹ thuật  4.0: nối kết toàn cầu. Tất cả đang đi về số Một. Một thế giới và một nhân loại, như ý định của Đấng Tạo Hóa: “Tứ hải giai huynh đệ”. Bốn biển là anh em. Phù hợp với Giáo huấn của Giáo hội hiện nay: Laudato Sí và Fratelli Tutti - Một ngôi nhà chung và trong đó mọi người là anh em với tình huynh đệ, tình bằng hũu xã hội. Tiếp đến là nhìn con người và môi trường. Về con người. Lấy con người làm gốc. Là trung tâm của lịch sữ Đạo đời. Một con người toàn diện và toàn thể. Toàn diện: cả thể chất, cả tinh thần cả tâm linh. Và toàn thể mọi người, mọi Dân Tộc, trong tinh thần tự do, độc lập, bình đẳng, mưu cầu hạnh phúc;  Dân giàu, Nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Một trong những ưu phẩm nơi con người hôm nay cần, nhất là người lãnh đạo: Đó là óc biện phân. Con đường “Hiệp hành, hiệp thông, tham gia, sứ vụ” của Thượng Hội đồng, 2024, rất chú trọng tới sự “Phân định”. Vua Salômon, nổi tiếng là khôn ngoan độc nhất: “Xin cho con một tâm hồn biết lắng nghe, để con biết phân xử việc  Dân người, hiểu biết biện minh điều phải trái để lãnh đạo Dân Chúa”[4]. Sau đây tôi xin minh họa hai trường hợp biện phân. Trường hợp thứ nhất. Có hai người đàn bà cùng sinh con trong một thời kỳ và ở gần nhau. Chẳng may, người con của bà mẹ thứ nhất, chết. Bà liền đánh tráo con của người mẹ thứ hai, bên cạnh. Cuối cùng, không ai biết đứa bé sống, chết nào là con của mình. Họ liền đưa vụ việc đến vua Salômon xử. Sau khi nghe hai người mẹ tranh cãi không có lời giải. Salômon liền dùng thanh gươm, phân đứa trẻ làm hai. Người mẹ thứ nhất tán thành, vì đó là lối xử công bằng nhất. Còn người mẹ thứ hai, vì thương đứa trẻ vô tội, nên kêu xin nhà vua đừng làm như thế, và hãy trao đứa trẻ còn sống  cho người mẹ kia. Vua phán: “Hãy trao đứa bé này, cho người mẹ thứ hai, vì bà là mẹ nó”. Lòng thương xót, nhân từ là chuẩn mục để phân biệt Thiện Ác của con người và cách riêng người Lãnh đạo. “Con người và con người Yêu thương” là chuẩn mực làm người. Người Lãnh Đạo: “Thương yêu Dân như con”. Phục vụ Dân là bảo vệ quyền sống và quyền Hạnh phúc của Dân. Đây là chuẩn mục dĩ bất biến, ứng vạn biến.  Đúng phổ quát và trường tồn trong mọi thời. Trường hợp thứ hai. Nữ hoàng Saba, nghe tin Salômon là một vị vua nổi tiếng khôn ngoan. Trong một cuộc viếng thăm, Bà đã dâng cho nhà vua hai chậu hoa tuyệt đỉnh của sự sang trọng và hoàn mỹ. Một trong hai chậu hoa đó là thật và chậu hoa kia là giả. Vậy, xin nhà vua phân biệt đâu là chậu hoa giả và đâu là chậu hoa thật. Nhà vua suy nghĩ trong chốc lát. Rồi ra lệnh cho người phục vụ vườn thượng uyển, kéo tất cả rèm chung quanh. Sau một thời gian ngắn, bướm ong trong vườn thượng uyển bay ùa vào ắp phòng. Nhà vua thấy ong bướm đậu trên hoa chậu nào, thì phán quyết đó là chậu hoa thật. Trước sự khâm phục của Nữ Hoàng Saba và cả quần thần hai Nước. Dùng khoa sinh vật học: để biện phân thật giả của thảo vật thiên nhiên. Lãnh đạo khôn ngoan hôm nay, không thể coi thường môi trường sinh thái. Về môi trường: tự nhiên, xã hội và sáng tạo. Con người và môi trường là một thể thống nhất. Có thể nói theo các nhà chuyên môn nghiên cứu về môi trường: Môi trường nào con người ấy: “Ở bầu thì tròn; ở ống thì dài”. Tuy nhiên, luật bao giờ cũng có luật trừ: “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”. Nhà lãnh đạo hôm nay: Khắc phục, góp phần tích cực cùng với toàn thể nhân loại bảo vệ và phát triển, gây dựng lại môi trường: “Xanh, sạch, đẹp, và sáng”. Xanh là môi trường tự nhiên; sạch là môi trường trái đất; đẹp là môi trường tinh thần xã hội và môi trường sáng tạo; sáng là môi trường tâm linh. Riêng về con người, nhất là người lãnh đạo, cần chăm sóc con người toàn diện.

Thể chất

Kinh nghiệm thực tiễn: “Có tài có đức mà không đủ sức cũng đành bó tay”. Và tục ngữ Latinh: “Một tinh thần minh mẫn trong một cơ thể cường tráng”. Thời nay, thời bình, con người và đặc biệt người lãnh đạo cần rèn luyện thể chất, chọn lựa và tập thể dục thể thao thường xuyên; đi dự hội nghị; xuống cơ sở, lắng nghe. Đi nghỉ, du lịch: “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”. Kinh nghiệm cổ nhân: “Đọc vạn cuốn sách không bằng đi vạn dặm đường, kết giao trăm người không bằng gặp được một vị cao nhân”. Qủa thực, lãnh đạo nghe nhiều, quan sát kỹ, khi quyết dịnh càng ít phải suy nghĩ. Đặc biệt nền văn minh Biển, cần coi trọng các “thiên tài” nữ giới, về căn tính và sứ mệnh của người phụ nữ trong Hội Thánh và trong xã hội, thúc đẩy sự tham gia của họ trên cả hai bình diện này[5]. "Văn phòng Phụ nữ" và văn phòng “Giáo hội và thể thao”[6], nhằm mục đích trở thành một “đài quan sát” của thế giới thể thao để khơi dậy trong các Giáo hội địa phương một sự nhạy cảm mới đối với việc chăm sóc mục vụ môi trường thể thao[7].

Tinh thần

Sản phẩm của lãnh đạo là ra quyết định. Người ta thường nói: “Người lãnh đạo là để gật hay lắc”. Gật là làm; lắc là không. Đúng như cổ nhân: “Thành ư quả quyết bại ư do dự”. “Đã quyết thì hành đã đẵn thì vác cả cành lẫn Cây”. Hệ quả lãnh đạo tài là là tạo ra lãnh đạo: Phát hiện, thử thách, huấn luyện, phát huy người tài. Làm cho người bình thường, lớn lên, thành công. Đừng buồn và sợ lớp sau tài giỏi hơn mình: “Con hơn cha nhà có phúc”. Đàn em giỏi hơn mình là chứng tỏ người lãnh đạo trước có tài. Người lãnh đạo sau luôn kính nể, biết ơn, hiếu thảo với lớp lãnh đạo đàn anh. Thời nay, lãnh đạo cần có một đội ngũ thư ký trẻ, thạo về khoa học hỹ thuật 4.0. Hoạch định kế sách chiến lược và chiến thuật.

Tâm linh

Môisê: Gặp và nói chuyện thường xuyên với Thiên Chúa, như thấy Đấng vô hình. Ông lên núi tiếp xúc với Thiên Chúa. Trình bày ý nguyện của Dân và lĩnh ý của Chúa rồi truyền lại cho dân. Ông đã lãnh nhận mười giới răn, truyền đạt cho Dân. Người Dân chỉ tin người lãnh đạo là người của Trời. Chúa Giêsu: Cầu nguyện và cầu nguyện. Người dạy các Tông đồ phải tỉnh thức, cầu nguyện luôn và ăn chay, kẻo sa chước cám dỗ và không loại trừ được một số loại ma quỉ. Ngài sai Thánh Thần, dưới hình lưỡi lửa và gió, trong bầu khí cầu nguyện, khao khát, đón chờ: “Chúa Thánh Thần là Thầy dạy duy nhất và là Đấng làm cho chúng ta nhớ lại những gì Chúa đã dạy”.

Kết luận

Lãnh đạo làm nên sự khác biệt. Lên hay xuống, thịnh vượng hay nghèo khó, thành công hay thất bại tùy thuộc lãnh đạo. Lãnh đạo tài đoàn kết cao. Đoàn kết cao thành công vang dội. Kinh nghiệm lịch sử chứng minh rằng: “Nhân tài Lãnh đạo là nguyên khí của nguyên khí dựng nước”. Như thế, giới lãnh đạo là tài nguyên giá trị nhất của Giáo hội, Đất Nước và của cả nhân loại.

Nhưng hiện nay, giới lãnh đạo đang trong thời kỳ khủng hoảng. Do nhiều nguyên nhân, nhưng trong đó, đặc biệt do môi trường suy thoái tạo nên. Chúng ta không nên phê bình, chỉ trích một cách  thiếu trưởng thành, thiếu trí tuệ, thiếu dè dặt khôn ngoan và không công bằng. Vì trong khủng hoảng môi trường, có chúng ta gây ra. Hãy sám hối và cải thiện môi trường. Đồng thời yêu thương, cầu nguyện cho những nhà lãnh đạo có tâm, có tầm vì họ là người của Thượng Đế chọn, phục vụ Dân là con của Người. Theo gương Moisê, Người sẽ ở cùng và bảo vệ người lãnh đạo.  

Toàn dân và đặc biệt cần có một Ủy Ban, tạo bầu khí khao khát lãnh đạo xuất hiện: Truy tìm, phát hiện, tuyển chọn, đào luyện, phát huy và bảo vệ người Lãnh đạo, như con ngươi, trong con mắt của Thượng Đế./.

Truyền thông TGP/SG và HVCGVM, tháng Hai 2023
Lm. Nguyễn Văn Hinh (D.Min)