Óc sáng tạo trong khoa học & nghệ thuật

WGPSG -- Thiên Chúa tạo dựng mọi sự từ hư không (creatio ex nihilo), nghĩa là Thiên Chúa không cần một thứ gì có trước hoặc sự trợ giúp nào để sáng tạo. Thế nên, sáng tạo hay tạo dựng theo nghĩa tuyệt đối chỉ dành cho Thiên Chúa. Bài viết này không nhằm trình bày thần học Thánh Kinh theo nghĩa trên đây, nhưng giới hạn trong lãnh vực tâm lý của đời sống hằng ngày, và cuối cùng đưa ra một vài mẫu gương mang tính “sáng tạo” của một số vị thánh.  

KHÁI NIỆM

Trong Từ điển tiếng Việt, sáng tạo (động từ) là tạo ra những giá trị mới về vật chất hoặc tinh thần. Vd. sáng tạo ra chữ viết, sáng tạo nghệ thuật. Còn sáng tạo (tính từ) nghĩa là có cách giải quyết mới, không bị gò bó, phụ thuộc vào cái đã có. Vd. có óc sáng tạo, vận dụng một cách sáng tạo.

Trong lãnh vực Tâm lý học, sáng tạo được xem như là quá trình tạo ra cái mới. Sáng tạo cũng có t hể được xem xét theo những đặc điểm của sản phẩm mới được tạo ra và sáng tạo còn được xem xét như năng lực, như đặc điểm nhân cách của người sáng tạo.

CÁC THUỘC TÍNH CỦA SÁNG TẠO

Có nhiều quan điểm về các thuộc tính của sáng tạo. Tuy nhiên, những thuộc tính sau được đa số các nhà tâm lý đồng ý.

1. 1. Tính độc đáo (originality)

Là khả năng phát hiện những nét độc đáo, những mối liên hệ mới hay những giải pháp mới, hiếm, lạ trên cơ sở những mối liên tưởng và những kết hợp mới với những kiến thức, kinh nghiệm đã có hay những giải pháp đã được xác định.

1. 2. Tính thành thục (fluency)

Là khả năng sử dụng các thao tác tư duy, các kiến thức, thông tin một cách dễ dàng.

1. 3. Tính mềm dẻo (flexibility)

Là năng lực thay đổi dễ dàng, nhanh chóng trật tự của tri thức, thay đổi quan niệm, góc nhìn, định nghĩa lại sự vật, hiện tượng, thay đổi phương pháp tư duy, phát hiện, tạo ra những mối liên hệ mới, đa dạng của sự vật hiện tượng. Tính mềm dẻo thể hiện ở tính đa dạng trong phương pháp giải quyết vấn đề theo nhiều cách tiếp cận, xem xét sự vật theo nhiều góc độ, cách nhìn nhận.

1. 4. Tính chi tiết, tính hoàn thiện (elaboration)

Là sự thể hiện chi tiết, hoàn thiện của các ý tưởng, tình huống, giải pháp.

1. 5. Tính nhạy cảm vấn đề (problem sensibility)

Phản ánh ở sự phong phú về xúc cảm, tình cảm của nhân cách, có những rung cảm, đồng cảm với người khác, với đồng loại. Người nhạy cảm hành động nhẹ nhàng, họ cảm nhận được ý nghĩ của người khác. Tính nhạy cảm còn chịu tác động của các yếu tố môi trường xã hội như văn hóa, tôn giáo, dân tộc…

Các thuộc tính của sáng tạo không tách rời nhau mà chúng có liên quan mật thiết với nhau, bổ sung cho nhau, trong đó tính độc đáo được coi là quan trọng nhất trong biểu đạt sáng tạo. Tuy nhiên, tính mềm dẻo, tính thuần thục và nhạy cảm vấn đề là cơ sở để có thể đạt được tính độc đáo và sự hoàn thiện.

SÁNG TẠO NGHỆ THUẬT

Nhìn chung, các nhà tâm lý đều thống nhất cho rằng, cấu trúc tâm lý của hoạt động sáng tạo nghệ thuật bao gồm ba thành phần cơ bản: tri giác, tưởng tượng và cảm xúc. Trong đó, tri giác được coi là cơ sở ban đầu, là điều kiện của hoạt động. Tưởng tượng đóng vai trò chủ đạo trong việc tạo nên hình tượng nghệ thuật, còn xúc cảm là nhân tố làm nền, liên kết, huy động các quá trình tâm lý, là nhân tố thúc đẩy hoạt động của tri giác và tưởng tượng.

Chuẩn mực của nghệ thuật được coi là cái đẹp, tính đối xứng, sự thanh nhã, trật tự và sự thống nhất của tính đa dạng tạo ra cảm giác cân bằng bên trong. Cái đẹp được xem là ý tưởng trí tuệ trong thời khai sáng, và cho đến thế kỷ 17 thì xuất hiện quan điểm coi cái đẹp là xúc cảm nhiều hơn là ý tưởng. Đến giữa thế kỷ 20, cái mới đã thay thế cái đẹp làm chuẩn mực nghệ thuật. Theo Colin Radford, ý nghĩa của nghệ thuật nằm ở ý đồ của người làm nghệ thuật. Giữa tác phẩm và đồ vật mà tác phẩm phản ánh là sự thể hiện của kỹ năng kỹ thuật và sự giải thích của tác giả. Tuy nhiên, nghệ thuật hiện đại thường trao đổi với công chúng những thông điệp đặc biệt, khiến nghệ thuật gần gũi với công chúng hơn.

Sáng tạo âm nhạc liên quan đến tính mới, độc đáo, mềm dẻo và đặc biệt với trực giác, sự đam mê và sự khích lệ thể hiện xúc cảm cá nhân. Những nhạc sĩ, ca sĩ, nhạc công nổi tiếng là những người có năng khiếu đặc biệt đưa sự đam mê của mình vào những tuyệt tác âm nhạc.

Sáng tạo thơ ca liên quan đến nhịp điệu, cách gieo vần. Sáng tạo thơ ca còn liên quan đến trí tưởng tượng và đó là chuẩn mực quan trọng nhất của loại hình sáng tạo này.

SÁNG TẠO KHOA HỌC KỸ THUẬT

Loại sáng tạo này có ý nghĩa rất lớn cho sự phát triển của loài người. Các nghiên cứu sáng tạo có khi khởi đi từ sự xuất hiện bất ngờ của ý tưởng, hoặc từ những thắc mắc. Từ thắc mắc, nhà khoa học đặt vấn đề để đưa ra giả thuyết. Kế đó, bằng những thí nghiệm có kiểm chứng, họ giải quyết được vấn đề đã được đưa ra. Tuy nhiên, cơ hội sáng tạo khoa học, kỹ thuật còn phụ thuộc vào trình độ công nghệ thời đại.

Chúng ta thường nghĩ về “rác” như một thứ bỏ đi, hoặc cùng lắm bán ve chai hay làm phân bón đối với rác hữu cơ. Chúng ta ít nghe nói đến việc tạo ra điện từ rác. Đây là một sự sáng tạo?

Sáng ngày 16/10/2019, Công ty cổ phần Đầu tư phát triển Tâm Sinh Nghĩa đã khởi công xây dựng nhà máy đốt rác phát điện Tâm Sinh Nghĩa (huyện Củ Chi, TP. HCM) công suất xử lý 2.000 tấn rác/ngày, công suất phát điện 40MW. Ông Ngô Xuân Tiệc, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư phát triển Tâm Sinh Nghĩa (chủ đầu tư) cho biết, Nhà máy đốt rác phát điện Tâm Sinh Nghĩa sử dụng công nghệ đốt rác phát điện Martin Grade của Đức, đang được sử dụng tại 40 quốc gia trên thế giới. Đây quả là một tin tốt cho vấn đề môi trường của thành phố HCM.

Lm Giuse Đặng Chí Lĩnh / Nguồn: WGPSG

CÁC BÀI VIẾT VỀ SÁNG TẠO:
- Óc sáng tạo trong khoa học & nghệ thuật
- Sáng tạo trong cuộc sống thuờng ngày
- Những đặc điểm của cuộc sống sáng tạo
- Những nẻo đường sáng tạo nên thánh.