MC Công Giáo - Nói Lời Ân Sủng

TGPSG -- “Để Lời là phương tiện đẹp - Để Lời là chất liệu đẹp”

Sáng ngày 8-11-2025, tại Trung tâm Mục vụ Tổng Giáo phận Sài Gòn, lớp MC Công giáo lại cùng nhau học hỏi trong bầu khí ấm áp và thân tình. Giảng viên của buổi học là nữ tu Têrêsa Bùi Thị Minh Thùy, O.P., Tiến sĩ Ngôn ngữ học, người mang niềm say mê đặc biệt với tiếng Việt. Nữ tu hướng dẫn chuyên đề “Tiếng Việt - Phương tiện - Chất liệu”, giúp các học viên hiểu rõ hơn giá trị của ngôn ngữ và cách sử dụng lời nói như một ân sủng.

Ngay phần mở đầu, nữ tu Têrêsa nhắn nhủ nhẹ nhàng mà sâu sắc rằng mục tiêu của lớp là “Lời đẹp”, bởi một lời đẹp không chỉ khiến người nghe cảm phục, mà còn là lời được dâng lên Chúa. Với tinh thần đó, nữ tu dẫn dắt học viên bước vào hành trình khám phá tiếng Việt - một kho báu ngôn ngữ mà mỗi người dẫn chương trình Công giáo cần biết trân trọng.

Trong hai tiết đầu, nữ tu giúp cả lớp nhận ra sáu đặc điểm cơ bản của phương tiện tiếng Việt - nền tảng giúp người làm MC nói đúng, nói hay và nói đẹp.

Tiếng Việt là ngôn ngữ đơn tiết, mỗi âm tiết đều mang nghĩa riêng, nên người nói cần biết trân trọng từng tiếng, từng hơi, để lời nói rõ ràng, khoan thai và chứa đựng cảm xúc.

Thanh điệu là linh hồn của tiếng Việt, giúp phân biệt nghĩa và diễn tả cảm xúc tinh tế. Ngữ điệu là dòng chảy của tâm tình trong câu nói, nếu biết điều tiết hợp lý sẽ khiến lời nói trở nên sinh động, tự nhiên và lôi cuốn. Trật tự từ là yếu tố giúp câu nói mạch lạc và sáng ý; thay đổi trật tự đúng lúc có thể tạo nên sự nhấn mạnh hoặc trang trọng. Hư từ, những từ nhỏ như “xin”, “hãy”, “đã”, “rồi”, lại là điểm nhấn mềm mại, giúp lời nói trở nên dịu dàng và nhân ái. Cuối cùng, tiếng Việt không biến đổi hình thái từ, vì vậy người nói phải dựa vào ngữ cảnh, thời gian và nhịp câu để diễn đạt đúng ý và sắc thái.

Nữ tu Têrêsa khéo léo ví von rằng tiếng Việt không chỉ chở thông tin, mà còn sinh ra thông tin; vừa là chiếc xe, vừa là con đường; vừa là nhạc cụ, vừa là bản nhạc; vừa là xe chở hàng, vừa là vàng trên xe.

Sau hai tiết học đầu, lớp tạm nghỉ với phần giải lao ngắn và một bài aerobic nhẹ do huấn luyện viên Minh Đức hướng dẫn, giúp mọi người thư giãn, lấy lại năng lượng và làm nóng giọng. Không khí lớp học trở nên rộn ràng, đúng tinh thần “học để sống vui - nói để dâng lời.”

Ở hai tiết sau, nữ tu hướng dẫn học viên tìm hiểu sâu hơn về ngữ âm và ngữ nghĩa trong tiếng Việt - hai yếu tố làm nên linh hồn của lời nói.

Về ngữ âm, nữ tu chỉ ra những lỗi phát âm thường gặp ở ba miền:

người miền Bắc thường sai ở âm đầu như l và n, ch và tr, s và x; người miền Trung dễ lẫn lộn giữa thanh hỏi và thanh ngã; người miền Nam thường sai âm chính hoặc âm cuối, như iê và ia, uô và ua, hoặc bỏ âm cuối trong các từ chúc mừng năm mới.

Nữ tu hướng dẫn cách phát âm đúng 29 chữ cái trong tiếng Việt và cách đọc các chữ viết tắt theo quy chuẩn Latinh - cần rõ ràng, sáng giọng, chậm rãi và không kéo dài quá mức.

Cả lớp cùng thực hành trong bầu khí vui tươi, vừa học vừa cười, nhưng vẫn giữ sự nghiêm túc và tinh thần cầu tiến.

Sau phần ngữ âm, nữ tu dẫn lớp đi sâu vào ngữ nghĩa - phần tinh tế hơn của ngôn ngữ. Một lời nói đẹp không chỉ đúng âm, mà còn phải đúng nghĩa, đúng tình và đúng hoàn cảnh.

Nữ tu nhấn mạnh rằng khi chọn từ, người nói phải bảo đảm bốn nguyên tắc: đúng về âm thanh và cấu tạo, đúng về nghĩa, đúng trong quan hệ kết hợp, và phù hợp với phong cách ngôn ngữ.

Người dẫn chương trình cần tránh lặp từ, tránh nói thừa hoặc sáo rỗng, bởi lời nói cũng cần có tiết độ và khiêm tốn.

Với từ Hán - Việt, nữ tu lưu ý rằng nên sử dụng khi cần sự trang trọng, nhưng không nên lạm dụng khiến người nghe cảm thấy xa cách.

Một phần thú vị khác là bài học về đại từ xưng hô - điều tưởng chừng nhỏ nhưng lại thể hiện văn hóa và sự tế nhị trong lời nói.

Nữ tu hướng dẫn học viên chọn đại từ phù hợp với từng hoàn cảnh giao tiếp, ưu tiên những cách xưng hô khiêm nhường và thân mật, tránh những từ suồng sã hoặc mệnh lệnh khô khan. Nữ tu nhấn mạnh rằng người MC không chỉ cần nói đúng, mà còn phải biết nói như người biết lắng nghe.

Kết thúc buổi học, các nhóm trong lớp cùng thực hành soạn lời chào mở đầu cho một chương trình dẫn, giới hạn trong 100 chữ.

Có nhóm chọn cách diễn đạt thuần Việt, mộc mạc và gần gũi; có nhóm chọn lời Hán - Việt, trang trọng và sâu lắng.

Tiếng cười xen lẫn tiếng đọc thử, mỗi nhóm đều mang đến một sắc thái riêng, nhưng tất cả đều hướng về cùng một mục tiêu: lời nói là ân sủng khi được thốt ra với lòng yêu mến.

Buổi học khép lại trong niềm vui và sự mãn nguyện. Dù đã đến giờ trưa, ai nấy ra về với tâm thế nhẹ nhõm, mang theo trong lòng một bài học thật đẹp: nói cho hay là một kỹ năng, nói cho đẹp là một ân ban.

“Miệng người công chính niệm lẽ khôn ngoan,
Lưỡi họ nói điều chính trực.
Luật Thiên Chúa họ ghi tạc vào lòng,
Bước chân đi không hề lảo đảo.” (Tv 36, 30-31)

Bài: Nguyễn Thơm & Ảnh: Lớp MC Công Giáo (TGPSG)