Phỏng vấn Đức Tổng Giám mục Gallagher về các cuộc đàm phán của Trump với Putin, trục xuất hàng loạt và cắt giảm USAID

Hình: Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov bước vào hội trường cùng Đức Tổng Giám mục Paul Gallagher, Bộ Trưởng Bộ Ngoại giao Tòa Thánh, trong cuộc họp tại Moscow ngày 9.11.2021. (Ảnh CNS/Yuri Kochetkov)

WHĐ (04/3/2025) – Trong phần thứ hai của cuộc phỏng vấn độc quyền với tạp chí America, Đức Tổng Giám mục Paul Gallagher, Bộ trưởng Ngoại giao Tòa Thánh, chia sẻ quan điểm của Tòa Thánh về quyết định của Tổng thống Donald Trump trong việc đàm phán với Nga về cuộc chiến ở Ukraine mà không có sự tham gia của người Ukraine. Vị Tổng Giám mục người Anh cũng đề cập đến chính sách trục xuất hàng loạt của chính quyền Trump và quyết định rút khỏi các thỏa thuận đa phương và cắt giảm ngân sách viện trợ nước ngoài. Cuối cùng, ngài nói về mối quan hệ của Tòa Thánh với Trung Quốc và Việt Nam.

Đọc phần I tại đây!

Gerard O’Connell: Tổng thống Trump đã mở một cuộc đối thoại với Nga và Tổng thống Putin. Ông ấy đã cho phép các nhà ngoại giao Hoa Kỳ và Nga gặp nhau tại Ả Rập Saudi mà không có sự hiện diện của Ukraine. Tòa Thánh nhận định điều đó như thế nào?

Đức Tổng Giám mục Paul Gallagher: Chúng tôi luôn tin rằng khi bàn về tương lai của Ukraine, người dân Ukraine phải là một phần trong cuộc đàm phán đó. Đúng là đôi khi người ta cần đến sự trung gian. Nhưng trong trường hợp này, chúng tôi hiểu được mối lo ngại của Ukraine khi họ dường như đang bị gạt ra ngoài lề. Họ phải được tham gia, bởi vì đó là tương lai, là cuộc sống của họ. Dù sao đi nữa, đó là đất nước của họ.

Ngài nghĩ sao khi nghe Tổng thống Trump nói rằng Ukraine chịu trách nhiệm về cuộc chiến này?

Chúng ta cần phải rất rõ ràng về việc xe tăng của ai đã vượt qua biên giới của ai, và điều đó thì rất rõ ràng. Giờ đây, có thể nói rằng một số chiến lược trước chiến tranh của Ukraine đáng lẽ có thể khác đi. Tôi sẵn sàng chấp nhận điều đó, nhưng cuối cùng, quyết định xâm lược là của Nga, và chỉ một mình Nga quyết định điều đó.

Ngài nghĩ sao khi Trump lên án Zelensky là một nhà độc tài?

Đó không phải là một đánh giá công bằng. Đúng là Ukraine lẽ ra đã phải tổ chức một số cuộc bầu cử, nhưng họ không thể tiến hành các cuộc bầu cử đó vì đang trong tình trạng thiết quân luật, và điều đó có vẻ là hợp lý. Nhưng gọi ông ấy là nhà độc tài thì không phải là thuật ngữ phù hợp. Trong bối cảnh chiến tranh, cần có sự lãnh đạo mạnh mẽ và khả năng ra quyết định dứt khoát, và Tổng thống Zelensky đã phải đưa ra những quyết định lớn và đôi khi thay đổi nhân sự trong chính phủ của mình theo thời gian, nhưng tôi nghĩ rằng việc gọi ông ấy là nhà độc tài không phản ánh đúng sự thật.

Mọi người đều nói về một nền hòa bình công bằng trong cuộc xung đột này. Tòa Thánh nhìn nhận như thế nào về một nền hòa bình công bằng?

Điểm xuất phát của chúng tôi là chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine. Điều mà người dân Ukraine có thể muốn đàm phán hay sẵn sàng nhượng bộ là vấn đề của họ, và chúng ta cần ủng hộ họ.

Một nền hòa bình công bằng là nền hòa bình sửa chữa được hành động xâm lược mà họ đã phải chịu đựng. Nhưng hiện tại, rất khó để nói chính xác người dân Ukraine sẽ coi điều gì là một nền hòa bình công bằng. Họ muốn giành lại toàn bộ lãnh thổ đã bị Nga chiếm đóng. Nhưng đồng thời, điều đó có vẻ không mấy khả thi lắm. Vì vậy, nếu họ chấp nhận ít hơn, liệu đó có phải là một nền hòa bình công bằng không? Và tất nhiên, nhiều người trong cộng đồng quốc tế, đặc biệt là ở Châu Âu, nghĩ rằng điều đó cũng sẽ không phải là một nền hòa bình lâu dài. Tôi nghĩ đây là những điều cuối cùng sẽ phải được giải quyết trong các cuộc đàm phán.

Ngài có nghĩ rằng hòa bình sẽ đến với Ukraine trong năm nay không?

Tôi nghĩ áp lực mà Hoa Kỳ đang đặt lên cuộc chiến sẽ có một tác động. Chúng ta có thể sẽ chứng kiến sự kết thúc của cuộc chiến trong năm nay. Tuy nhiên, chính xác việc kết thúc đó sẽ diễn ra theo hình thức nào thì tôi thực sự không biết, nhưng tôi nghĩ rằng tình hình sẽ tiếp tục có những diễn biến trong những tuần và tháng tới.

Theo ngài, điều cốt yếu để có một nền hòa bình công bằng là Ukraine vẫn phải là một quốc gia có chủ quyền, đúng không?

Đúng vậy. Nhất định phải như thế.

Tại Hoa Kỳ, chính quyền Trump đã bắt đầu tiến hành các cuộc trục xuất hàng loạt. Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đã hứa sẽ trục xuất khoảng 11 hoặc 12 triệu người nhập cư không có giấy tờ hợp pháp, và giờ đây, khi làm tổng thống, ông ấy dường như quyết tâm thực hiện điều đó. Tòa Thánh nhìn nhận việc này như thế nào?

Lập trường của chúng tôi khá rõ ràng. Tòa Thánh sẽ luôn phản đối việc trục xuất hàng loạt. Việc trừng phạt tập thể đối với các dân tộc luôn là điều bất công. Cần phải thực tế khi nói rằng Hoa Kỳ, cũng như nhiều quốc gia ở Châu Âu, cần người di cư; họ cần người lao động.

Nếu những người này đã nhập cảnh bất hợp pháp vào đất nước, thì cũng phải xem xét hoàn cảnh của họ: những điều kiện đang diễn ra ở các quốc gia mà họ rời bỏ là gì? Ở một số nơi, đó là vấn đề thiếu thốn, đó là vấn đề nghèo đói, và đôi khi có thể là hậu quả của tình trạng tội phạm nghiêm trọng. Nhưng tất cả những điều này có nghĩa là chúng ta phải thận trọng hơn nhiều khi giải quyết vấn đề này.

Sẽ không ai có thể phủ nhận việc một quốc gia đang trục xuất tội phạm. Nhưng đó không phải là vấn đề. Vấn đề là chính quyền muốn trục xuất những người bình thường ở mọi lứa tuổi, và cả những người có thể đã sống ở Hoa Kỳ trong một thời gian rất dài. Chúng tôi nghe nói có những người bị trục xuất và buộc phải rời bỏ con cái và gia đình ở lại phía sau.

Các vấn đề di cư xảy ra ở hầu hết mọi nơi trên thế giới, nhưng chúng ta cần nhìn lại những điều này. Họ là con người, chứ không chỉ là những con số. Đây là những người xây nên nhà cửa, tạo nên cộng đồng. Đây là một trong những điều mà Đức Giáo hoàng liên tục nhắc lại: Chúng ta không xử lý các con số thống kê ở đây, mà là giải quyết với con người, với những câu chuyện đời riêng của họ. Và như nhiều người vẫn nói, có biết bao triệu người trên thế giới vốn là người di cư, hợp pháp hoặc bất hợp pháp, và chúng ta cần có một cách tiếp cận nhân văn, ngay cả khi có vấn đề. Rõ ràng, có những hành vi lạm dụng và vi phạm pháp luật, nhưng chúng ta cần giải quyết những vấn đề này một cách nhân văn và, từ quan điểm Kitô giáo, với lòng bác ái.

Vậy Tòa Thánh phản đối việc xác định một người lao động không có giấy tờ hợp pháp là tội phạm phải không?

Đúng vậy. Không phải ai vi phạm luật lệ cũng là tội phạm. Chúng ta biết từ chính cuộc sống của mình rằng, vì lý do này hay lý do khác, nhiều người trong chúng ta đã từng vi phạm một số luật lệ, nhưng điều đó không khiến chúng ta trở thành tội phạm.

Nếu giờ đây ngài ngồi trước ông Trump và bàn về vấn đề này, ngài sẽ nói gì với ông ấy?

Tôi sẽ kêu gọi ông ấy có cái nhìn vượt qua những con số thống kê, để thấy những câu chuyện đời sống con người mà những người di cư không có giấy tờ ở Hoa Kỳ ngày nay đang đại diện.

Tổng thống Trump đã quyết định rút Hoa Kỳ khỏi Thỏa thuận Paris. Tòa Thánh nghĩ gì về điều này?

Tòa Thánh đã nỗ lực rất nhiều để gia nhập Công ước Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu và tuân thủ các thỏa thuận Paris. Chúng tôi không thể làm điều đó ngay lập tức, mà phải nỗ lực thực hiện. Vì vậy, chúng tôi lấy làm tiếc khi một quốc gia đóng vai trò quan trọng như Hoa Kỳ lại rút lui, vì điều này tạo ra một tiền lệ rất xấu. Chúng tôi tin rằng biến đổi khí hậu là một thực tế và là mối đe dọa đối với tương lai của nhân loại, và chúng ta cần sự hợp tác của toàn thể cộng đồng quốc tế để giải quyết cuộc khủng hoảng này.

Chúng ta đừng quên rằng: những nạn nhân chính của cuộc khủng hoảng này là những người nghèo nhất và các thế hệ tương lai. Chúng tôi khuyến khích Hoa Kỳ suy nghĩ thật thấu đáo trước khi thực hiện điều này, bởi vì những gì họ có thể đóng góp là vô cùng quan trọng đối với tương lai của thế giới, và họ có thể là một lực lượng mạnh mẽ cho điều tốt đẹp trong vấn đề biến đổi khí hậu.

Tổng thống Trump cũng đã chỉ thị cho Hoa Kỳ rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới, một tổ chức vô cùng thiết yếu trong đại dịch Covid-19, và đóng cửa Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID).

Tôi nghĩ rằng hầu hết các tổ chức lớn, dù là quốc gia hay quốc tế, thường đáng bị phê bình và có thể cần được cải cách, nhưng đồng thời, họ cũng đóng góp rất lớn. Tòa Thánh có thể phê bình một số chính sách của Tổ chức Y tế Thế giới, nhưng chúng tôi cũng tin rằng tổ chức này có thể mang lại nhiều điều tốt lành và rất cần thiết cho nhiều quốc gia, cả phát triển lẫn đang phát triển.

Về USAID, chúng ta đã thấy rõ tác động mà việc rút viện trợ phát triển đang gây ra và sẽ tiếp tục gây ra ở nhiều nơi trên thế giới. Có thể nói rằng viện trợ phát triển có nguy cơ tạo ra sự phụ thuộc, nhưng cũng có rất nhiều trường hợp khẩn cấp và những tình huống mà các nguồn lực địa phương không đủ để hỗ trợ sự phát triển và xây dựng tương lai cho các quốc gia đó. Vì thế, chúng tôi vô cùng lấy làm tiếc trước quyết định này.

Hiện nay, nhiều tổ chức bác ái Công giáo trên toàn thế giới đã chịu ảnh hưởng nặng nề. Catholic Relief Services đã phải sa thải nhân viên vì khủng hoảng tài chính do việc đóng cửa USAID gây ra. Đây là một bước đi quan trọng và sẽ gây ra những hệ quả sâu sắc trên toàn cầu.

Trong những năm gần đây, chúng ta đã chứng kiến sự suy yếu của cách tiếp cận đa phương trong việc giải quyết các vấn đề. Ngài có nhận thấy điều đó tại Hội nghị An ninh Munich không?

Tôi nghĩ tình trạng này đã diễn ra từ lâu, và hầu hết các tổ chức đa phương hiện đang thấy mình gặp rất nhiều khó khăn. Trật tự dựa trên luật lệ mà chúng ta đã cố gắng xây dựng từ năm 1946 đang dần bị phá vỡ, và có nguy cơ người ta sẽ xem việc theo đuổi lợi ích quốc gia là cách thức giải quyết xung đột và các vấn đề. Rõ ràng, Tòa Thánh luôn tin vào việc mưu cầu lợi ích chung.

Một trong những tác nhân lớn trên thế giới hiện nay là Trung Quốc. Trong nhiều năm, Tòa Thánh đã tìm cách đối thoại với Bắc Kinh. Một bước đột phá đã diễn ra vào tháng 9 năm 2018 với việc ký kết thỏa thuận tạm thời về việc bổ nhiệm giám mục, và thỏa thuận này đã được gia hạn ba lần. Ngài hình dung mối quan hệ với Trung Quốc sẽ phát triển như thế nào?

Chúng tôi vẫn cam kết đối thoại về việc bổ nhiệm giám mục. Đó là phạm vi tham gia của chúng tôi với Trung Quốc ở thời điểm hiện tại. Chúng tôi không có quan hệ ngoại giao với họ. Chúng tôi cũng không có bất kỳ đại diện nào ở Trung Quốc đại lục. Chúng tôi tin rằng đây là một quá trình tiếp tục đối thoại, giải quyết các vấn đề về bổ nhiệm giám mục, cố gắng cải thiện thỏa thuận này và từ từ, hy vọng rằng bằng cách đó, sẽ xây dựng được lòng tin và sự hiểu biết giữa Tòa Thánh và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

Nhưng Bắc Kinh đã tiếp đón Đức Hồng y Matteo Zuppi với tư cách là đặc phái viên của Đức Giáo hoàng, tìm cách giải quyết tình hình ở Ukraine. Chắc chắn đó là một bước tiến hơn nữa trong cuộc đối thoại?

Đúng vậy. Đức Hồng y Zuppi đã đến để thông tin cho họ. Ý tưởng vào thời điểm đó là Trung Quốc có thể có một vai trò nào đó trong việc chấm dứt chiến tranh ở Ukraine. Vì Đức Hồng y Zuppi đang làm việc với Ukraine, Nga và Hoa Kỳ, nên tại đây, chúng tôi cảm thấy rằng ngài cũng nên đến Trung Quốc.

Ngài có cho rằng việc Bắc Kinh chấp nhận đặc phái viên của Đức Giáo hoàng là kết quả của việc cải thiện quan hệ giữa Tòa Thánh và Trung Quốc, hay ngài thấy mối quan hệ Trung Quốc-Vatican vẫn dậm chân tại chỗ?

Không, tôi nghĩ có sự tiến triển. Giờ đây, đôi bên đã quen thuộc với nhau hơn và chúng tôi bắt đầu có thể trao đổi với nhau một cách thoải mái hơn.

Câu hỏi cuối cùng: Việt Nam. Những năm gần đây đã có những bước phát triển rất tích cực trong mối quan hệ giữa Tòa Thánh và Việt Nam, đến mức cả chính phủ và Giáo hội Công giáo đều mong muốn Đức Thánh Cha Phanxicô viếng thăm đất nước. Ngài có thấy khả năng thiết lập quan hệ ngoại giao trong tương lai gần không?

Chúng ta hiện đã có một vị Đại diện Tòa Thánh thường trú tại Hà Nội, điều mà trước đây chúng ta chưa từng có. Vị trí của ngài được chính quyền công nhận và tạo điều kiện thuận lợi. Đây là một mối quan hệ đang phát triển và tiến triển. Cả Giáo hội và nhà nước đều rất mong muốn được đón tiếp Đức Thánh Cha, và tôi nghĩ điều đó sẽ xảy ra vào một thời điểm nào đó trong tương lai. Và hy vọng trước khi điều đó xảy ra, chúng ta sẽ thiết lập được quan hệ ngoại giao giữa Tòa Thánh và Việt Nam.

____________

Tâm Bùi chuyển ngữ
Nguồn: America Magazine