Ngày 28-8: Thánh Augustinô, giám mục tiến sĩ

Những vị được gọi là đại thánh thường là những vị có một nếp sống trổi vượt hơn trong thời bình sinh và còn để lại nhiều ảnh hưởng tốt đẹp sau lúc tạ thế. Thánh Augustinô, vị giám mục khiêm tốn trong tỉnh nhỏ ở Phi Châu, đáng vào sổ những “ngôi sao” xuất sắc nhất. Ngài là một trong bốn vị tiến sĩ thời danh thuộc Giáo hội Phi Châu. Ngài sống dịu hiền, khiêm tốn, dùng tài trí Chúa ban để huấn luyện những người dốt nát. Về tài trí, ngài là phượng hoàng, nhưng về cách sống, ngài là mẹ già đáng yêu.

Rhagate thuộc tỉnh Numidie nay gọi là Souk-Akhras đã hân hạnh là tổ quán của vị đại thánh. Ngài sinh ra ngày 13-11-354 trong một gia đình giầu có nhưng thiếu bầu khí đạo đức. Thân phụ tên là Patricius, một người ngoại đạo lại có tính hung dữ và cục cằn. Ông là con một gia đình tiểu tư sản ở miền quê, nhưng đi lại và quen thuộc nhiều với giới quý tộc trên tỉnh và miền phụ cận. Vì thế, dù ngoại giáo, ông đã có thể kết duyên với một thiếu nữ trẻ đẹp và rất mực đạo hạnh tên là Monica. Monica chỉ vì muốn tuân theo ý Chúa nên đã gánh chịu bao cảnh đau lòng trong đời sống mới: đời sống làm dâu, làm vợ hiền, làm mẹ đầy hy sinh. Phải, chính đức vâng lời nhẫn nhục đối với cha mẹ, lòng hy sinh, chung thủy đối với người bạn trăm năm và tình yêu xả kỷ đối với con đã làm cho bà thành một vị đại thánh và thành ngôi sao bất diệt chỉ lối cho nhiều bà mẹ. Bà sinh hạ được 3 người con: Augustinô là anh cả rồi đến Navigius, sau cũng trở lại với anh, cuối cùng là cô gái út thùy mị và đạo đức. Lớn lên, cô dâng mình cho Chúa, làm bề trên một tu viện và chết tại Hippone năm 424.

Mặc dầu sống trong một gia đình ngoại giáo. Bà Monica không sao nhãng bổn phận thiêng liêng đối với các con. Bà tìm hết cách cho các con được học hiểu lẽ đạo và chịu phép Thánh Tẩy. Vì thế, tuy theo thói quen bấy giờ, người ta không rửa tội cho các em mới sinh, bà cũng gửi Augustinô đến học các lớp trẻ dự tòng. Lúc ấy Augustinô mới 8 tuổi, cậu chỉ mê chơi. Coi việc cắp sách đến trường là một gánh nặng. Biết tính con, bà Monica âm thầm chịu đựng, lấy nhẫn nhục và hiền dịu giáo dục con.

Augustinô nghịch ngợm và ương ngạnh, nhưng rất giàu tình cảm. Nhờ đó, cậu cũng dễ cảm nhận phần nào tình yêu thánh thiện của mẹ. Nhưng đặc biệt hơn cả là khiếu thông minh của cậu. Mãn tiểu học ở trường làng, cậu được cha cho lên học văn chương tại Madaure. Cậu mê học Latinh hơn tiếng Hy Lạp. Những tác phẩm của thi sĩ Virgile mở cho cậu một chân trời mới.

Năm 370 cậu đến theo học khoa tu từ tại Carthage một thành phố hoa lệ và nổi tiếng văn học vào thời bấy giờ. Nơi đây cảnh sống phù hoa và những trào lưu tư tưởng ngoại giáo ảnh hưởng đến tâmhồn Augustinô và biến chàng thanh niên này thành con người ham mê cuồng loạn, chơi bời trụy lạc và chiều theo những tư tưởng phản đức tin. Dầu vậy, với trí thông minh tuyệt bậc, Augustinô, một sinh viên 18 tuổi đã thụ hưởng được nhiều kết quả tốt đẹp cho tương lai.

Nhưng, sắp sửa tốt nghiệp Luật khoa thì tin buồn đến: thân phụ từ trần làm gián đoạn việc học của Augustinô. Bỏ luật, Augustinô theo ban triết lý và kết thân với một sinh viên trẻ tuổi tên là Alype, sau làm giám mục Tha-gat. Theo lời khuyên của bạn, Augustinô bắt đầu học Kinh thánh. Nhưng chẳng bao lâu, ngài thấy nhàm chán vì nhiều đoạn khó hiểu với lối văn La-tinh vụng về. Thấy không thỏa mãn trong việc nghiên cứu thánh kinh, lại rối loạn về những dục tình đang nổi dậy trong tâm hồn, Augustinô tin theo thuyết nhị-nguyên của Manes.

Khi trở về Tha-gat với tư cách một giáo sư văn phạm, ngài đã không ngớt lời tán dương học thuyết Manes. Ngài còn tìm hết cách khuất phục Romanien và A-lip. Cách sống của Augustinô đã gieo vào lòng bà Monica nhiều đau khổ. Vừa mới được đôi chút vui mừng vì cái chết thống hối và lành thánh của người chồng thì lúc này bà phải se lòng nhìn thấy đứa con cứ cố chấp lăn mình xuống vực thẳm.

Bà Monica đau đớn khi thấy con phản bội chân lý nhưng Chúa gìn giữ bà bằng một giấc mộng: bà nhìn thấy con đứng sát cạnh bằng trên một thước gỗ (sur une règle de bois) mà sau này thánh Augustinô kể lại như sau: “Bấy giờ, mẹ tôi thấy một thanh niên chói sáng đến cùng người và hỏi tại sao người khóc. Người trả lời rằng: “Tôi khóc linh hồn con tôi”. Người thanh niên trẻ đẹp đó trả lời: “Ồ bà đừng khóc nữa, hãy trông đứa con bà, bà ở đâu thì nó ở đó: rồi người nhìn tôi và thấy tôi cùng đứng trên thềm đó. Phải chăng đó là dấu “Người con của bao nước mắt” sẽ không bị hư đi đời đời. Nhưng với tuổi trẻ kiêu hãnh, Augustinô  không muốn phải nghe những lời khuyên lơn của mẹ. Người đột ngột trở lại Carthage, mở trường dạy khoa hùng biện với sự cộng tác của Romanien và Alip.

Mùa thu năm 383, Augustinô cảm thấy tâm hồn nặng trĩu, u buồn một phần vì chán nản cái nghề dạy học, một phần đau đớn vì cái chết của một người bạn chí thiết. Nhưng chính vào lúc sầu muộn ấy, ơn Chúa đến hòa lan với những giọt nước mắt của bà Monica làm cảm hoá tâm hồn Augustinô: Ngài nhận thấy bè rối mình theo trong 10 năm trời là một sự ngược ngạo vô lý. Augustinô lập tức từ bỏ.

Sự thay đổi lớn lao ấy được thể hiện bằng ý định đi Lamã, ngài muốn tìm lại sự thanh thản cho tâm hồn. Có ngờ đâu, khổ cực lại dồn dập đến hơn mọi lúc. Trong khi thân xác bị những cơn sốt rét hành hạ, tâm trí quay cuồng vì những tư tưởng phản đạo thì tâm hồn ngài còn bị những hình ảnh tội lỗi sống lại dày vò. Ngài cảm thấy như bị Thiên Chúa ruồng bỏ.

Sau này khi nhớ lại giây phút đen tối ấy, ngài đã thốt lên: “Lạy Chúa, con sẽ đi đâu nếu Chúa để con chết bây giờ?”

Khỏi bệnh, Augustinô được mời làm giáo sư hùng biện tại Milăng. Như thế, ngài có dịp đi lại thân mật với thánh giám mục Am-brô-si-ô. Với tính tình niềm nở, và đời sống thánh thiện, thánh giám mục chiếm được lòng cảm phục và tín nhiệm của Augustinô. Chính ngài cũng đã giúp đỡ Augustinô tìm hiểu nhiều về Thánh Kinh. Cũng nhờ lời khuyên của thánh giám mục Am-bro-si-ô, Augustinô bắt đầu sống cuộc đời thành thực và ngoan ngoãn với mẹ hơn. Ít giao du đàng điếm. Từ nay, Augustinô luôn sống gần mẹ, ngày đêm chăm đọc sách thánh, nhất là thư thánh Phaolô.

Chính vào thời kỳ này, ngài đã lãnh nhận được ánh sáng đức tin để can đảm cắt đứt những sợi dây tình dục của tuổi thanh xuân còn trói buộc mình. Ngày kia, trong lúc tâm hồn thác loạn vì những tình dục, Augustinô đã nghe thấy tiếng phán bảo: “hãy cầm lấy mà đọc, hãy cầm lấy mà đọc”. Augustinô bèn lấy thư thánh Phaolô mở ra và gặp những câu: “Đừng sống theo dục tình và lạc thú dâm ô nữa, nhưng hãy mặc lấy Chúa Kitô...”. Đặt sách xuống Augustinô  quyết định trở về với chân lý. Ngài mau mắn báo tin mừng cho bà Monica. Niềm vui hiện lên nét mặt, hai mẹ con cùng quỳ gối tạ ơn Chúa (Conf. VIII.8).

Từ đó, Augustinô cảm thấy tâm hồn tươi vui như một bông hoa nở dưới ánh mặt trời. Ngài được đức giám mục Am-bro-si-ô ban phép thánh tẩy đêm lễ Phục sinh 25-4-378.

Sau đó vì bị đau cuống phổi, Augustinô phải cùng mẹ rời bỏ Mi-lăng về ở nhà một người bạn tại Cassicaum. Nhờ những ngày sống nơi thanh tĩnh, Augustinô đã nâng lòng lên suy gẫm nhiều điều siêu nhiên.

Thời gian hạnh phúc này nhắc Augustinô và mẹ ngài nhớ tới xứ Thagat là quê hương thân yêu của hai người. Bà Monica muốn cùng con trở về quê hương yêu dấu. Nhưng khi về tới hải cảng Ostie thì bà Monica phải bệnh và từ trấn cách êm ái tại đây. Tâm hồn đau đớn, nước mắt tuôn trào, Augustinô hiểu rằng: mẹ không chết nhưng bỏ đời “nước mắt” để qua hưởng hạnh phúc vĩnh cửu thiên quốc. Vì thế, táng xác mẹ xong, Augustinô giãn việc học trở về Phi châu, ngài dừng lại ở La mã, thu tập các tài liệu và viết mấy tác phẩm minh giáo chống lại bè rối Manes.

Cho đến cuối năm 388, Augustinô mới trở về Carthage và Tha-gat. Cùng đi với ngài có ông bạn Alip và cậu con trai tên là Adeodat. Sau ba tháng làm việc, thánh nhân bán hết gia tài lấy tiền cho người nghèo. Vào thời kỳ này, ngài cũng xuất bản nhiều sách như cuốn Bách khoa văn học, luận về âm nhạc... Bán hết gia tài, chuyên dùng ngòi bút phụng sự nhân loại, thánh Augustinô chưa lấy làm thỏa mãn. Mỗi ngày, ngài cảm thấy mãnh liệt hơn, tiếng Chúa gọi ngài làm “thợ gặt” cho đồng lúa nước trời.

Cái chết thánh thiện nhưng bất ngờ của người mẹ yêu dấu, cùng tình trạng xã hội văn minh nhưng suy đồi về đạo lý lúc bấy giờ, đã giúp ngài hăng hái theo tiếng Chúa. Ngài lên đường đi Hip-pôn giúp việc truyền giáo cho một vị giám mục lão thành tên là Valerio.

Sau mấy năm làm việc, Augustinô tỏ ra có thiên tài lãnh đạo và đời sống thánh thiện cao vời. Vì thế năm 391, ngài được chịu chức linh mục và lãnh sứ mệnh giảng Phúc âm chống lại bè rối Do-na (do giám mục Donat lãnh đạo phát xuất ở Carthage thế kỷ IV).

Bốn năm sau, tức 395, ngài thụ phong giám mục kế vị Va-lê-ri-ô. Tiếp tục công việc truyền giáo của tiền giám mục, thánh Augustinô không bao giờ sao nhãng bổn phận mục tử của mình. Suốt 15 năm, ngài giảng dạy hầu như hàng ngày tại nhà thờ chính tòa “Hoà bình” (La Paix). Lời giảng dạy của Ngài đơn sơ và hấp dẫn nhưng không sâu sắc về thần học. Vì thế, đi đôi với đời sống thánh thiện, lời giảng của thánh giám mục đã gây nên nhiều ảnh hưởng sâu rộng, không những trong địa phận, trong các giáo đoàn Phi châu, mà còn lan đến khắp nơi như La-mã, Pháp, Tây Ban Nha. Người ta càng ca ngợi trí thông minh, đức khôn ngoan của ngài bao nhiêu, thì lại càng phải thầm phục đức nhẫn nại, lòng khiêm tốn và bác ái của ngài bấy nhiêu.

Suốt đời giám mục, thánh Augustinô hết sức sống thân mật với các linh mục dưới quyền. Ngài ăn mặc đơn sơ không khác gì một linh mục. Ngài lưu tâm cách riêng đến việc huấn dụ các linh mục, nhất là việc đào tạo các chủng sinh. Ngài muốn tất cả các linh mục trong địa phận sống chung như một cộng đồng, thành thực giúp đỡ nhau trong mọi công việc. Đường lối huấn luyện của ngài đã hiến cho Giáo hội Phi Châu nhiều vị linh mục thánh thiện và khôn ngoan.

Về văn hóa, chúng ta không thể kể cho hết được những tác phẩm ngài đã viết. Theo ngài, viết sách là một phương pháp truyền giáo mà ảnh hưởng sâu xa và bền bỉ nhất. Ngay mấy năm đầu đời giám mục, ngài đã viết bộ “Tự thuật” bằng một lối văn hết sức sống động. Tác phẩm vừa kể lại cho chúng ta đời sống thân mẫu ngài là thánh nữ Monica và đời sống riêng của ngài, vừa gợi lên lời ca ngợi cảm ơn và thống hối của một linh hồn yêu mến chân lý sau bao nhiêu ngày tìm kiếm. Hơn thế, nó còn chứa đựng nhiều tư tưởng thần học. Và từ năm 400, thánh giám mục lần lượt cho xuất bản nhiều tác phẩm về minh giáo, huấn đức, thần học, chú giải Thánh Kinh và văn chương triết học.

Bấy giờ, thánh giám mục Augustinô đương nhiên là một trong những cột trụ chống đỡ lâu đài Giáo hội. Chính ngài đã hăng hái chống đỡ với các bè rối Manes (chủ trương thuyết nhị nguyên) Pélagianisme (do thày dòng Pélage hiểu sai về ân sủng) và Donatisme. Ngài làm việc không ngừng cho đến năm 76 tuổi thì ngã bệnh nặng. Những cơn sốt rét kinh niên đã phá hoại sinh lực của Ngài. Nhưng bù lại Chúa ban cho ngài ơn làm nhiều phép lạ để đem sức sống và niềm vui đến cho nhiều người bị quỷ ám và bệnh tật.

Tháng 8 năm 430, ngài biết giờ chết đã gần đến, ngài truyền cho Heraclius người kế vị tương lai của ngài, trải lên phía bên gần giường ngài những tấm da, viết lên đó những lời ca vịnh thống hối. Rồi cho đến lúc nghỉ, ngài đọc đi đọc lại lời: “Sự chết sẽ bị hủy diệt trong vinh thắng và chúng ta sẽ được tự do chiêm ngưỡng Thiên Chúa trong hoà bình vĩnh cửu, sẽ trở thành công dân thành Gia-liêm, thành thánh của Thiên Chúa (CV. CXXXIV). Thánh nhân qua đời ngày 28 -8-430 tại Hip-pôn. Xác ngài sau được cải táng đem về Pavie.

Sau những năm tận tụy với sứ mệnh tông đồ, thánh Augustinô về trời, để lại cho Giáo hội một học thuyết làm tường thành chống đỡ đức tin công giáo. Học thuyết ấy sẽ còn mãi với Giáo hội với tinh thần Phúc âm Chúa Kitô vì nó được kiến tạo do tình yêu và đã hoạt động cho tình yêu như lời ngài đã viết: “Hãy yêu đã rồi làm điều bạn muốn” (AMA ET FAC QUOD VIS).