Ảnh hưởng của vật chất đối với Thanh thiếu niên thời nay

Có thể nói thế hệ thanh thiếu niên hôm nay là một thế hệ chú trọng về vật chất nhiều nhất trong lịch sử nhân loại. Trong ba thập niên qua, những sự tiến bộ phi thường về kỹ thuật trong nhiều lĩnh vực, và việc áp dụng kỹ thuật vào các công nghệ đã làm cho đời sống của thanh thiếu niên càng bị lệ thuộc vào vật chất nhiều hơn. Chẳng những thế, sự phát triển về công nghệ thật sự đã gây ảnh hưởng mạnh mẽ đến cách suy nghĩ về cuộc sống của con em chúng ta; từ đó dẫn đến cách hành xử trong các mối quan hệ với những người thân cận, bạn bè và những cộng đồng nơi các em sinh sống.

Bài viết này được trình bày với mục đích giúp chúng ta nhận định những ảnh hưởng của vật chất trong cuộc sống của giới trẻ hôm nay, và đề nghị một ít phương pháp nhằm giúp giới trẻ đối phó với những thách đố do áp lực của vật chất thúc đẩy, hầu mang lại một sự quân bình trong đời sống.

I. Áp lực của xã hội tiêu thụ

Dựa theo nhận xét ngắn gọn trên, chúng ta hãy cùng nhau khảo sát những áp lực của xã hội với khuynh hướng tiêu thụ rất cao, đặc biệt là ở Hoa Kỳ. Một cách nhìn chung, chúng ta nhìn nhận những giá trị vật chất của kỹ thuật hiện đại được tiêu biểu từ các máy vi tính đến những phương tiện truyền thông thực dụng cho đại chúng.

Máy vi tính

Máy vi tính thật là một phương tiện để làm việc, buôn bán, thông tin một cách hữu hiệu, và cũng là nơi mà giới trẻ dùng làm phương tiện giải trí. Ngày nay ở bất cứ nơi nào trên thế giới, chỉ cần một chiếc máy vi tính, giới trẻ có thể tìm được những sản phẩm thịnh hành nhất trên thế giới, như iPod, iPhone, Wii, Nintendo DS,… Ngoài ra, người trẻ còn có thể tìm những xu hướng thời trang từ y phục, giày dép cho đến những sản phẩm thẩm mỹ. Theo một cuộc khảo sát ở cấp quốc gia mới nhất, thì 95% các bậc phụ huynh cho biết thanh thiếu niên thời nay tin rằng những loại games họ có trong tay, quần áo với các thương hiệu họ ăn mặc sẽ xác định địa vị xã hội của giới trẻ. Ngày nay, giới trẻ đã quá tập trung vào việc mua sắm các sản phẩm tiêu thụ. Những giá trị vật chất đã gây kích động đến đời sống của thanh thiếu niên trong nhiều cách. Thêm vào đó, những hệ thống truyền thông trên mạng như Facebook, Tweeter là phương tiện gặp gỡ của thanh thiếu niên để nhập cuộc với tiến trình hiện đại hoá.

Truyền thanh và truyền hình

Có thể nói truyền hình là sản phẩm thông dụng nhất. Hàng triệu người đã có ít nhất một truyền hình trong nhà, và còn mua bao hệ thống cable hay satellite. Từ tin tức, kiến thức, thể thao, văn hoá, cho đến các phương tiện giải trí, tất cả đều được phát ra từ chiếc máy tivi. Ngoài ra còn có những máy tivi di dộng như iphone đã mang lại cho một cá nhân những sinh hoạt trên tivi ở bất cứ nơi nào. Mặc dầu truyền hình đã được xem như là một vật dụng cần thiết của mỗi nhà, hệ thống truyền hình và truyền thanh đã có những ảnh hưởng rất tiêu cực một cách gián tiếp, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên. Những hình ảnh bạo lực, những hành động về phái tính cũng như đồng tính, những ngôn ngữ thô tục, cách ăn mặc lố lăng mỗi ngày một gia tăng trong các chương trình của truyền hình. Lối suy nghĩ và cách sống của các nhân vật trong phim ảnh đã vô tình làm giao động và đảo lộn hệ thống giá trị của một thiếu niên vừa mới lớn.

Rất nhiều nghiên cứu và khảo sát đã chứng minh giới trẻ ngày nay đã bắt chước những hành động không lành mạnh từ những chương trình truyền hình bạo lực, và đã lạm dụng bạo lực nơi gia đình, học đường, cũng như những nơi công cộng. Nhiều em đã có những ảnh hưởng nghiêm trọng về tâm lý. Hiện nay, bạo lực là một phần chính của các chương trình truyền hình và phim ảnh với mục tiêu nhắm vào giới trẻ. Theo nhà văn John Leo của Manhattan Institute, thanh thiếu niên xem truyền hình nhiều thường có tâm tính muốn tấn công kẻ khác. Cảm nghiệm cá nhân của người viết cho thấy có những em trước đây có một cuôc sống đạo đức, hiền hoà, nhưng đột nhiên thay đổi và cho rằng em có thể tự mình lèo lái cuộc sống của mình mà không cần phải học hỏi, hay trau dồi thêm kiến thức nào nữa.

Điện thoại di động

Điện thoại di động ngày nay đã trở thành một phương tiện không thể thiếu trong đời sống hằng ngày. Chúng ta không phủ nhận lợi ích thiết thực của điện thoại di động, nhưng những tiện nghi này đã làm cho con người bị ràng buộc vào kỹ thuật công nghệ. Có người khi không có điện thoại di động cảm thấy bứt rứt, đứng ngồi không yên và tất nhiên mọi suy nghĩ và việc làm đều bị chi phối. Một nhà nghiên cứu Thụy Điển đã xác nhận rằng “những thanh thiếu niên nào sử dụng điện thoại di động thường xuyên thì luôn ở trong tình trạng bất ổn, không yên. Chúng cũng có lối sống phóng túng hơn, hay bị mất ngủ hoặc ngủ không ngon giấc và dễ bị trầm cảm, mệt mỏi, suy giảm trí nhớ và mất khả năng tập trung”.

II. Ảnh hưởng áp lực vật chất đối với giá trị tinh thần

Khi con em của chúng ta đã đi vào khuynh hướng “phải có” những vật dụng này, hay những phương tiện kia, thì cũng là lúc vật chất đã gây ảnh hưởng đến tinh thần, cùng những hệ thống giá trị của các em.

Xã hội tiêu thụ thúc đẩy giới trẻ cần phải giống như chúng bạn chưa bao giờ áp lực của xã hội tiêu thụ có sức mạnh đáng sợ như hiện nay. Tôi còn nhớ, khoảng đầu thập niên 1990, con của một người bạn của chúng tôi đã vòi vĩnh bố mẹ phải mua cho cậu một đôi giày giá $120.00 để được bạn bè chấp nhận hội nhập vào cùng nhóm thân hữu. Tuy không vui nhưng vợ chồng chị bạn của tôi cũng chiều theo ý của con mình. Xã hội tiêu thụ đã thúc đẩy giới trẻ cần phải giống như chúng bạn, phải nghe cùng một loại nhạc, phải có cùng lối thời trang, phải đi đứng và ăn nói sao cho phù hợp với nhóm bạn của mình.

Những phương tiện giúp trẻ mãi không già

Xã hội càng phát triển, đời sống vật chất càng cao thì mãnh lực của đồng tiền và áp lực của mức tiêu thụ càng có vị thế. Tại các quốc gia tiên tiến, hầu như mọi thứ trong đời sống vật chất đều có thể đánh đổi bằng tiền, từ trang phục, thực phẩm, những phương tiện giải trí, thông tin truyền thông và mọi tiện nghi của đời sống, cho đến những dịch vụ sửa sắc đẹp, những phương thuốc thần giúp trẻ mãi không già… Đồng tiền đã tạo nên áp lực rất lớn đối với con người và đã khiến cho thế hệ trẻ tin rằng tiền bạc là trung tâm điểm buộc con người phải xoay quanh nó. Trong khi tiền bạc là phương tiện cần thiết cho sự sinh tồn, thì nó cũng là nguyên nhân dẫn đến trộm cướp, chiếm đoạt, những hành vi bất chính, phi đạo đức, phi nhân bản; các tệ nạn từ gia đình cho đến xã hội. Việc làm ra tiền và sử dụng tiền một cách hợp lý, tích cực luôn là một thách đố rất lớn đối với thanh thiếu niên. Nếu không được chỉ dẫn, giới trẻ sẽ luôn nghĩ trong đầu óc ý niệm chật hẹp là làm sao để có thật nhiều tiền và sử dụng theo ý muốn. Đây chính là sự sai lầm trong cách suy nghĩ về tiền bạc và đã dẫn đưa bao nhiêu trẻ đi vào ngõ cụt của cuộc đời.

Có thể tự mình kiểm soát mọi sự

Ngày nay, những phát minh và khám phá của khoa học, đặc biệt trong ngành y khoa, đã đem lại biết bao giải pháp cho nhiều chứng bệnh nan y. Nhưng khoa học lại vô tình tạo một ảo tưởng là con người có thể nắm giữ mọi thứ. Ví dụ như y khoa ngày nay có khả năng tạo nên một con người qua phương pháp nhân tạo bằng sự thụ tinh trong ống nghiệm. Y học còn đem lại những kỹ thuật tinh xảo để có thể thay tim, thay lá gan, thêm một cái thận, thay thế các cơ phận khác trong thân thể, và giúp kéo dài tuổi thọ… Trong khi khoa học mang lại cho nhân loại những giải đáp kịp thời, thì kết quả của những khả năng này đưa con người đến việc tự mãn và tự nắm lấy vận mạng của chính mình. Xu hướng này biến con người thành trung tâm của mọi việc và không còn biết quan tâm đến ai kể cả ông bà, cha mẹ, xóm giềng, chính phủ, tôn giáo hay xã hội.

Có được mọi sản phẩm tối tân nhất cho cuộc sống

Đối với giới tiêu thụ, có tiền là có tất cả. Người Việt Nam chúng ta có thành ngữ: “Có tiền mua tiên cũng được”. Nhiều thanh thiếu niên thời nay, thay vì tiếp tục con đường thăng tiến công danh sự nghiệp qua các đại học, thì lại muốn đi làm để kiếm cho thật nhiều tiền, để tiêu xài nhiều hơn. Thống kê năm 2009 cho thấy 80% các thanh thiếu niên đã sở hữu những sản phẩm thịnh hành nhất trên thế giới như chiếc iPod mới nhất, các máy Wii, Nintendo DS, hay Blackberry. Kế đến là các xu hướng thời trang mới nhất, từ quần áo, giày dép, cho đến những vật dụng giúp làm nổi bật cuộc sống thoải mái về mọi sự.

Lối sống tiêu thụ quá đáng này đã vô tình gieo một thông điệp sai lầm cho giới trẻ rằng có tiền là trên hết, rằng tiền bạc là cứu cánh, là cùng đích của cuộc sống. Một ví dụ điển hình về sự đảo lộn các giá trị đạo đức là đã có rất nhiều những cuộc án mạng và những vụ bắn giết nhau xảy ra tại các trường học, công sở, và nhiều tư gia chỉ vì áp lực của xã hội tiêu thụ.

Có những thần tượng để noi theo

Sư hiện diện của các minh tinh màn ảnh, tài tử danh tiếng, các ca sĩ, những vua hề, và những ban nhạc trứ danh đã đem lại một ảo tưởng mới cho giới trẻ. Nhiều cô cậu mới lớn đã chạy theo các mốt lố lăng trên màn ảnh. Thậm chí nhiều trẻ còn có xu hướng sống như những người nổi tiếng và các ngôi sao trên truyền hình qua cách ăn mặc và cách tiêu xài. Một số thanh niên khác đã bị lôi cuốn vào vòng xoáy của những ảo tưởng. Họ bắt chước các thần tượng nghệ sĩ của họ, và đã phản ứng theo cách thức giống như trong phim ảnh. Họ không biết rằng những gì trên màn ảnh chỉ là kịch bản và hoàn toàn khác biệt với cuộc sống thực tế. Và khi mọi thứ không diễn tiến như họ mong muốn, họ trở nên thất vọng hay giận dữ với chính mình. Đã có những trường hợp đáng tiếc xảy ra khi một số thanh thiếu niên tìm cách hãm hại những người chung quanh và rồi tự sát.

Âm nhạc cuồng loạn

Âm nhạc đã thay đổi rất nhiều theo thời gian từ tiếng nhạc cho đến âm điệu. Âm nhạc ngày nay mang nặng chiều hướng thả lỏng, hỗn loạn về xác thịt, tình dục và còn dung chứa bạo lực. Một ví dụ điển hình đó là các thể nhạc rap đã gây ảnh hưởng đồi trụy đến giới trẻ. Đề tài của những bản nhạc thường là những gì đang thực sự xảy ra trong thế giới hiện đại. Ngoài ra nội dung của nhiều lời nhạc mang tính chất tiêu cực, phản đối, tranh cãi và thiếu phần thanh tao. Những bài hát đầy tính chất bạo lực dễ dàng khuyến khích giới trẻ áp dụng sự thô bạo, từ lời nói cho đến hành động. Chúng ta đã từng nghe về những án mạng xảy ra tại các trường trung học vì những lý do gây hấn giữa các thanh thiếu niên. Giới trẻ đã quá quen thuộc với loại nhạc buông thả này nên không có sự nhạy bén để phân biệt phải trái.

III. Kết quả của cuộc sống bị ảnh hưởng bởi vật chất

Khi đón nhận những giá trị đến từ một xã hội chỉ biết tiêu thụ và hưởng dùng, dĩ nhiên các em thanh thiếu niên sẽ mang những hậu quả do xã hội tiêu thụ và các bậc thang giá trị của xã hội này mang lại.

Thái độ “Mọi sự đều quy về tôi” là một trong những kết quả hiển nhiên nhất. Từ đó mối tương quan với gia đình trở nên lỏng lẻo. Những gì giới trẻ cần chỉ là sự tài trợ của cha me. Ngoài ra, việc đua đòi cũng làm cho học lực của các em sa sút. Thêm vào đó, đời sống tinh thần và đạo đức bị thiên lệch vì bị ảnh hưởng bởi chúng bạn và các thần tượng phim ảnh.

IV. Những kỹ năng giúp con em tránh áp lực của xã hội

Sau đây là những kỹ năng đã được Hệ thống Giáo dục Hoa Kỳ đề nghị trong việc giúp giới trẻ tránh những áp lực vật chất của xã hội.

Hạn chế tiếp xúc với phương tiện truyền thông

Cha mẹ của thanh thiếu niên ngày nay cần kiểm duyệt những chương trình truyền hình của con em, và nên thận trọng về những tác động xấu của phương tiện truyền thông đối với giới trẻ. Hãy hạn chế giới trẻ tiếp xúc với những phương tiện truyền thông. Hãy giải thích cho thanh thiếu niên nhận biết những điều phải, điều quấy. Phụ huynh phải phản đối và cấm giới trẻ xem những đài truyền hình hoặc phim ảnh vô luân, thiếu đạo đức; những chương trình dâm ô trên mạng Internet và những tờ báo khiêu dâm. Ngoài ra, cha mẹ nên đề ra những kỷ luật như chỉ cho phép con cái xem truyền hình hoặc xem phim ảnh trong máy vi tính vào những ngày cuối tuần. Nếu thanh thiếu niên vi phạm, cha mẹ nên thi hành kỷ luật đã đề ra như không cho con em sử dụng máy trong một tuần lễ.

Làm gương cho thanh thiếu niên

Để giúp giới trẻ tránh bị những ảnh hưởng tiêu cực của các phương tiện truyền thông, cha mẹ nên tham gia vào các khía cạnh cuộc sống của thanh thiếu niên. Giáo dục con cái không chỉ bằng lời nói nhưng bằng hành động và lối sống mẫu mực. Cách tốt nhất, cha mẹ nên giao tiếp thường xuyên với các con và thảo luận các vấn đề chung một cách trung thực trong gia đình. Phụ huynh cũng nên khuyến khích thanh thiếu niên trình bày ý kiến của mình và đôi bên tôn trọng ý kiến của nhau. Bổn phận của cha mẹ là hướng dẫn và sống mẫu mực về đạo đức để làm gương cho con cái.

Khuyến khích những giải trí lành mạnh

Trên thực tế, có hàng trăm cách để cha mẹ truy cập những ảnh hưởng tiêu cực của các phương tiện truyền thông đối với giới trẻ. Phụ huynh có thể khuyến khích, thúc đẩy thanh thiếu niên tham gia vào các hoạt động vui chơi giải trí lành mạnh khác nhau, như tham gia vào môn thể thao, các sinh hoạt động của Hướng Đạo và cộng đồng. Cha mẹ cũng có thể khắc sâu trong tâm trí của con cái giá trị của việc đọc sách và tính đam mê đọc những cuốn sách tốt, hữu ích. Bằng cách này, thanh thiếu niên sẽ phát triển một số vốn từ vựng tốt.

Dành thời giờ với con cái

Ngày nay rất nhiều thanh thiếu niên đang gặp khó khăn vì cha mẹ quá bận kiếm sống, thường xuyên vắng nhà, hoặc chỉ đơn giản là không biết gì về những hiểm nguy mà giới trẻ đang bị áp lực và đang cần sự giúp đỡ của cha me. Hơn bao giờ hết, đây là thời điểm cha mẹ cần thẩm định lại những giá trị của cuộc sống. Hãy dành thời giờ với con cái, yêu thương chăm sóc, thông cảm và dạy cho thanh thiếu niên hiểu tầm quan trọng của các giá trị đạo đức. Điều thiết yếu là dạy cho giới trẻ biết chống lại những áp lực của xã hội và những suy nghĩ tiêu cực. Giáo dục cho trẻ biết chọn lọc những điều chúng nghe và nhìn thấy qua các phương tiện truyền thông.

Một gia đình gắn bó trong yêu thương là nền tảng trong việc hướng dẫn các thanh thiếu niên nên người.

Tóm lại, ngày nay trước sự phát triển chung của xã hội, thanh thiếu niên dễ bị áp lực của vật chất vào đời sống truỵ lạc phóng khoáng. Áp lực của bạn bè luôn là một thách thức mà thanh thiếu niên ngày nay phải đối phó. Vì vậy Trung tâm An toàn AMW (American Most Wanted) đã thường xuyên nhắc nhở các bậc phụ huynh hãy luôn gần gũi, chăm sóc, yêu thương và tạo điều kiện để thanh thiếu niên phát triển trong những môi trường lành mạnh. Khi giới trẻ cảm thấy những điều tốt về bản thân họ, họ sẽ cảm thấy hạnh phúc và ít lệ thuộc vào của cải vật chất hơn.

Người xưa có câu “gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”. Khi thanh thiếu niên sống trong một môi trường lành mạnh và được rèn luyện để có được những giá trị của đời sống tinh thần làm căn bản thì kết quả là những chuỗi ngày hạnh phúc và hài hoà giữa cha mẹ và con cái.