Đức Tân Giáo hoàng và Bốn Kỵ Sĩ của Cuộc Cách mạng

Việc dự đoán những hành động của một vị tân giáo hoàng là điều không dễ dàng, mặc dù điều đó không ngăn cản nhiều người đưa ra những nhận định vội vàng. Một số người tập trung vào việc suy đoán lập trường của Đức Thánh Cha đối với Tổng thống Donald Trump, trong khi những người khác bày tỏ “lo ngại” về những phát biểu trước đây của Đức Giáo hoàng Lêô XIV liên quan đến các vấn đề LGBTQ+.

Chúng ta có cơ sở vững chắc hơn khi dựa vào chính lời của Đức Thánh Cha về lý do ngài chọn tông hiệu của mình:

“Có nhiều lý do khác nhau cho điều này, nhưng chủ yếu là vì Đức Giáo hoàng Lêô XIII, trong Thông điệp lịch sử Rerum Novarum, đã đề cập đến vấn đề xã hội trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lớn đầu tiên. Ngày nay, Giáo hội tiếp tục trao ban cho mọi người kho tàng học thuyết xã hội của mình, như một câu trả lời trước một cuộc cách mạng công nghiệp mới và những tiến bộ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, vốn đang đặt ra những thách đố mới đối với việc bảo vệ phẩm giá con người, công lý và lao động.”

Thật tốt khi Đức Thánh Cha tập trung vào cuộc cách mạng sắp tới, bởi vì nó đang đến gần và hứa hẹn sẽ gây ra những xáo trộn và thách đố còn lớn hơn cả cuộc cách mạng công nghiệp đã khiến Đức Lêô XIII phải viết thông điệp nổi tiếng của mình. Có thể nói rằng chúng ta đang đứng trước không chỉ một, mà là bốn cuộc cách mạng, hoặc bốn khía cạnh của cùng một sự đổ vỡ hoặc rung chuyển lớn: cuộc cách mạng công nghệ về trí tuệ nhân tạo mà Đức Thánh Cha đã đề cập rõ ràng, và các cuộc cách mạng kinh tế, xã hội và chính trị theo sau, như bốn Kỵ Sĩ Khải Huyền.

Cuộc cách mạng trí tuệ nhân tạo đã nhận được nhiều sự chú ý nhất. Một số điều có thể bị phóng đại, nhưng các dấu hiệu cảnh báo đã xuất hiện. Một cuộc khảo sát năm 2024 về các giám đốc tài chính cho thấy “hơn một nửa (61%) các công ty lớn có kế hoạch sử dụng AI trong năm tới” để tự động hóa công việc do con người thực hiện. Một sự gián đoạn lớn về việc làm dường như là điều có thể xảy ra, nhưng sự gián đoạn sẽ không chỉ giới hạn trong nơi làm việc. Năm 2023, tại Bỉ, một chatbot AI (tương đối sơ khai) đã thuyết phục một người đàn ông trẻ tuổi, sau sáu tuần trò chuyện, tự sát vì môi trường. Một hệ quả khác của cuộc cách mạng công nghệ mới là sự suy giảm tiêu chuẩn giáo dục và thậm chí là sự giảm sút trong việc đọc, đặc biệt là “đọc sâu” nuôi dưỡng tư duy phản biện và sự tự suy ngẫm.

Cuộc cách mạng kinh tế liên quan sẽ không chỉ do sự gián đoạn việc làm vì công nghệ — điều đã xảy ra trong cuộc cách mạng công nghiệp trước đây — mà còn do các yếu tố khác. Nợ công khổng lồ đe dọa nhiều nền kinh tế, không chỉ của Mỹ và châu Âu. Nợ công toàn cầu dự kiến sẽ tiến gần đến 100% GDP trong vòng năm năm tới. Nền kinh tế trong tương lai gần hứa hẹn không chỉ ngập trong nợ mà còn thiếu hụt lao động và người tiêu dùng, đe dọa các mạng lưới an sinh xã hội và dịch vụ công. Và thay vì câu chuyện cũ về một phương Tây giàu có bóc lột một phương Nam toàn cầu nghèo khổ, chúng ta đang đối mặt với một viễn cảnh rối rắm hơn nhiều về một phương Tây ngày càng nghèo đi trong một thế giới nơi toàn cầu hóa không còn — nếu nó từng có — nâng tất cả các con thuyền và nơi sự bóc lột xảy ra theo mọi hướng, khi các tập đoàn Trung Quốc tàn nhẫn thay thế các tập đoàn phương Tây mang tính gia trưởng.

Cuộc cách mạng xã hội, cũng đang diễn ra, có liên quan đến cả công nghệ và kinh tế. Chúng ta không chỉ đối mặt với sự suy giảm sinh sản toàn cầu ở quy mô chưa từng thấy trong lịch sử loài người mà còn với sự gia tăng của cả an tử và ưu sinh với một lực lượng chưa từng có. Không chỉ các gia đình sẽ chịu áp lực dữ dội và chưa từng có, mà còn cả những chủ đề thiêng liêng như tình mẫu tử, sự phát triển của con người và thậm chí là bản chất của con người. Khi những cách thức cũ dường như bị vứt bỏ, nhiều người hướng đến việc sống mãi mãi, vượt qua chính nhân loại, một tiếng vang đáng ngại của câu nói xưa nhất của ma quỷ, “các ngươi sẽ như những vị thần.”

Nếu công nghệ và những thay đổi khác nhau sẽ làm gián đoạn nền kinh tế và xã hội trong những năm tới, thì các hệ thống chính trị cũng sẽ phải đối mặt với áp lực để phát triển thành một thứ gì đó khác. Cuộc cách mạng công nghệ dường như báo hiệu sự xuất hiện của một tầng lớp quản lý thậm chí còn kiêu ngạo và cố thủ hơn tầng lớp hiện đang nắm quyền. Các phân loại cũ của “cánh hữu” và “cánh tả” dường như đã lỗi thời để mô tả nó, nhưng rất có thể đó sẽ là một tầng lớp tinh hoa phi Kitô giáo hoặc hậu Kitô giáo. Giáo điều tự do cũ về tiến bộ và thịnh vượng vĩnh cửu dường như đã cạn kiệt. Thay vào đó, có thể sẽ xuất hiện một bộ máy quan liêu vĩnh viễn nhằm đánh lạc hướng và đàn áp sự bất đồng — chủ nghĩa dân túy của cả cánh hữu và cánh tả — khi khoảng cách giữa người giàu và người nghèo gia tăng, không phải giữa các quốc gia mà là trong chính các quốc gia đó.

Đây là thách thức mà Đức Giáo hoàng Lêô XIV và Giáo hội hoàn vũ sẽ phải đối mặt trong tương lai gần. Hiện tại, quá nhiều sự chú ý đang tập trung vào những vấn đề trước mắt — về TT Trump hoặc về di cư hoặc đạo đức tính dục, tất cả đều là những vấn đề của hiện tại — thay vì vào những cuộc khủng hoảng lớn đang dần lộ diện. Ở đây, Đức Lêô XIII trong Rerum Novarum cung cấp một hướng dẫn: “Chỉ có tôn giáo… mới có thể tiêu diệt tận gốc cái ác; tất cả mọi người nên tin tưởng rằng điều cần thiết nhất là tái lập đạo đức Kitô giáo, ngoài ra tất cả các kế hoạch và thiết bị của những người khôn ngoan nhất sẽ tỏ ra ít hiệu quả.”

Đối mặt với một viễn cảnh ảm đạm như vậy, chúng ta có Tin Mừng của Đức Kitô, và lời của một vị tân Giáo hoàng đã nhiều lần nói về hòa bình trong những phát biểu đầu tiên của ngài. Điều đó cũng quan trọng về hòa bình trong Giáo hội và trong tâm hồn như về hòa bình thế giới. Bởi vì một Giáo hội hiệp nhất và bình an trong chính mình là mạnh mẽ và có những câu trả lời đã được thử thách qua thời gian cho tất cả các câu hỏi sẽ được đặt ra bởi những cuộc cách mạng mới này. Đây là một Giáo hội đã từng cải hóa những người ngoại giáo, cải cách những người phóng đãng, truyền cảm hứng cho những người mù chữ bằng vẻ đẹp của mình, mang lại phẩm giá cho những người bị áp bức và ý nghĩa cho những người lạc lối, biết rằng “mầu nhiệm là liều thuốc giải độc cho sự phô trương.” Cầu mong Đức Giáo hoàng Lêô trở thành một vị giáo hoàng chiến đấu — không theo nghĩa thấp hèn hay trần tục — mà là trong việc chiến đấu cho những điều vĩnh cửu trong một thế giới ngày càng được xây dựng trên cát lún.

NCR / Alberto M. Fernandez

Chuyển ngữ: Hạo Nhiên