Toàn cầu hóa: cơ hội và thách đố của giới trẻ ngày nay

Chúng ta đã bước vào thế kỷ XXI, một thế kỷ được mệnh danh là kỷ nguyên của toàn cầu hoá hay còn gọi là thời đại văn minh trí tuệ. Mặc dầu chưa có sự đồng thuận về ý nghĩa và giá trị của toàn cầu hóa nhưng không ai có thể phủ nhận sự hiện hữu và tầm quan trọng của nó. Toàn cầu hóa là một cơ hội cho giới trẻ chúng ta không chỉ phát huy khả năng của mình mà còn đón nhận những luồng văn hóa mới từ mọi nơi thổi vào. Bên cạnh những thuận lợi đó, giới trẻ chúng ta cũng đang phải đối diện với biết bao nhiêu khó khăn, thách đố của thời đại toàn cầu hóa. Hơn nữa, toàn cầu hóa đã và đang làm lu mờ không chỉ đời sống đức tin mà ngay cả những giá trị đạo đức của con người.

1 Những thuận lợi và thành công

Ngày nay, với sự phát triển của khoa học kỹ thuật và sự tăng trưởng của nền kinh tế nên giới trẻ chúng ta lạc quan và tự tin hơn trong cách thể hiện chính mình. Hiện tượng này đã cho thấy nơi mỗi người chúng ta có nhiều điều kiện thuận lợi để khám phá những điều mới mẻ, đồng thời chúng ta được tiếp cận với các phương tiện truyền thông hiện đại: có cơ hội học hiểu, nắm bắt những thông tin cách nhanh chóng và phong phú. Nhìn vào thế hệ trẻ 8x, 9x ngày nay, chúng ta không thể không thán phục mà còn tự hào vì một số người rất thành công trên con đường học tập và sự nghiệp. Cách đây không lâu, tôi có dịp đến thăm một doanh nghiệp tư nhân rất thành đạt. Khi tiếp xúc với anh giám đốc trẻ này, tôi không những thán phục mà còn ngỡ ngàng vì những thành công anh ta đạt được. Mặc dù từ hai bàn tay trắng nhưng anh đã làm lên một cơ ngơi hoành tráng, chẳng hạn như xe hơi đời mới, một biệt thự sang trọng và anh có 5000 m² đất…

Bên cạnh đó, nếu quan sát kỹ, chúng ta sẽ thấy thế hệ trẻ hôm nay khác hẳn với thế hệ đàn anh, đàn chị ngày trước. Họ tương đối có trình độ học vấn cao hơn, có những mối tương quan, giao tiếp rộng rãi hơn. Đồng thời, họ tự do tìm hiểu và kết hôn nhưng không bị cha mẹ ép buộc. Sự thay đổi này trước hết do yếu tố chính trị, điều kiện kinh tế, môi trường xã hội. “Nhìn một cách tổng quát, những khác biệt này đã và đang được biểu lộ qua lối sống, suy nghĩ, tâm trạng, thái độ trước cuộc đời, cũng như điều kiện phát triển bản thân, cơ hội hưởng thụ, .v.v. của giới trẻ” .

Đồng thời, toàn cầu hóa và những biến đổi của khoa học kỹ thuật đã để lại những dấu ấn đặc biệt đối với giới trẻ chúng ta. Chính máy vi tính cho phép giới trẻ chúng ta nối kết với mọi người, đối thoại trực tiếp, công khai bình đẳng với những người đồng lứa tuổi ở bất cứ góc bể chân trời nào. Sự “bình đẳng trên mạng” gây ấn tượng tự tin, tự khẳng định mình và tạo nhiều ước mơ nơi giới trẻ chúng ta hôm nay. Cũng vậy, “trong thế giới thông tin đó, giới trẻ chúng ta có thể độc lập nghiên cứu, học hỏi, làm việc, kết bạn cùng lúc. Nhờ đó, chúng ta sống thật sự, thật tình với bạn bè và qua bạn bè, chúng ta khám phá ra ý nghĩa của cuộc đời, giá trị của tình người và là động lực để cùng nhau vượt qua những khó khăn của cuộc sống” . Bên cạnh đó, toàn cầu hóa đã mang lại cho giới trẻ chúng ta rất nhiều cơ hội và thuận lợi. Theo báo Tuổi Trẻ “Con số người trẻ Việt Nam thành công trong các lãnh vực giáo dục, y tế, khoa học, doanh nghiệp… ngày càng tăng cao” .

Hơn nữa, giới trẻ chúng ta hôm nay tiếp thu rất nhanh những biến đổi của thời đại. Chẳng hạn như về phương diện khoa học kỹ thuật, “chúng ta gần những giới trẻ cùng lứa tuổi ở các nước khác trên thế giới hơn là thế hệ đàn anh đàn chị trong cùng một nước. Người quan sát tinh ý sẽ nhận thấy những thay đổi về lối sống, suy nghĩ, cái nhìn và tiêu chuẩn đánh giá của giới trẻ Việt Nam hôm nay” . Có thể nói toàn cầu hoá là những cơ hội và những thách thức đối với giới trẻ ngày nay, đồng thời cũng là một bước ngoặt đánh dấu sự phát triển của nhân loại.

Câu hỏi:

1. Trong thế giới toàn cầu hóa như hiện nay, là một giới trẻ bạn thấy cuộc sống đang phải đối diện những khó khăn thách đố nào?

2. Những khó khăn và thách đố

Bên cạnh những thuận lợi và thành công của toàn cầu hóa mang lại, khi nhìn vào bức tranh xã hội hôm nay, qua những phương tiện truyền thông, qua quan sát thực tế và qua kinh nghiệm tiếp cận cụ thể, chúng ta có cảm nhận rất rõ đa số giới trẻ hôm nay đang trong hai cơn lốc xem ra ngược chiều nhau: cơn lốc đầu tư kiến thức, cơn lốc hưởng thụ và thực dụng dưới nhiều hình thức; trong đó nhiều bạn trẻ không dễ tìm được một tình yêu đích thực. Đặc biệt, đối với đức tin, giới trẻ chúng ta đang gặp những thách đố rất lớn.

2.1 Thách đố về kiến thức

Quả thực, kiến thức là một thách đố rất khó khăn cho giới trẻ chúng ta hôm nay khi hội nhập vào vòng xoáy của nền kinh tế thị trường. Vì chúng ta nhận định rằng: kiến thức và chất xám là đôi chân để tiến thân trong xã hội công nghiệp hóa, hiện đại hóa này. Thực tế đã cho thấy, đa số các chủ doanh nghiệp khi tuyển dụng những ứng viên cho các vị trí của công ty, họ thường ưu tiên cho ứng viên có trình độ kiến thức cao và có bề dầy kinh nghiệm. Vì thế, các bạn trẻ thi nhau hối hả học tập để xây dựng sự nghiệp cho mình. Hơn nữa, “nhiều bậc cha mẹ đã trải qua kinh nghiệm bế tắc của mình: bị thất nghiệp do không đủ bằng cấp, nên đã động viên ép các bạn phải học. Trong bối cảnh như thế, nhiều bạn bạn trẻ đã lao mình vào học” , một số bạn học ngày không đủ tranh thủ học cả đêm nên dẫn đến tình trạng Stress; suy nhược cơ thể, tinh thần; ...

2.2 Thách đố về hưởng thụ

Bên cạnh một số đông giới trẻ chúng ta đang bị cuốn hút vào vòng xoáy của kiến thức, thì một lớp không nhỏ đang lao vào cơn lốc hưởng thụ. Quả thực, xã hội chúng ta đang sống là một xã hội tôn thờ chủ nghĩa vật chất, chủ nghĩa hưởng thụ khoái lạc. Hơn nữa, một số đông bạn trẻ đang chạy theo vòng xoáy của văn hóa tốc độ. Từ những sách báo không lành mạnh, đến những băng đĩa phim sex được trao cho nhau cách dễ dàng, từ những quán Karaoke buổi tối đến những vũ trường, quán Bar thâu đêm, đến những ngôi nhà nghỉ. Chính tình trạng trên đã đưa giới trẻ chúng ta vào con đường tội lỗi, nhúng sâu vào vũng lầy của cám dỗ. Một dịp, tôi được anh bạn mời đi quán Bar trên đường Nguyễn Văn Trỗi Tp HCM, mới đặt chân vào trong, tôi đã không chịu nổi vì tiếng nhạc phát ra; bên trong hầu hết là các bạn trẻ đang đắm mình uốn ẹo nhún nhảy trong tiếng nhạc, trên tay là những ly rượu mạnh đắt tiền và hò hét điên cuồng. Một số bạn nữ với những trang phục áo “thiếu vải”, quần “cực ngắn” cũng đang ngất ngây trong tiếng nhạc. Tôi hỏi anh bạn đi cùng: sao hôm nay không phải là ngày cuối tuần mà quán Bar đông quá vậy? Anh bạn trả lời: bình thường như mọi ngày không có gì mà lạ, đây chỉ là khởi đầu của một đêm, còn tăng hai tăng ba nữa mới hấp dẫn. Tôi thật sự ngỡ ngàng và suy nghĩ: không biết thời gian nào để các bạn trẻ này học tập và làm việc? Vì thế không ít một số bạn trẻ đã lao vào con đường ăn chơi nghiện ngập dẫn đến HIV và các bệnh khác. Trước tình trạng đó, ông Nguyễn Khoa Điềm, trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, cảnh báo: “Trong các hoạt động dịch vụ văn hóa; Karaoke, vũ trường, quan Bar, Internet công cộng… không ít cơ sở biến thành nơi mua dâm, bán dâm, ăn chơi xa hoa, trụy lạc của một phần xã hội , đăc biệt là giới trẻ…”

Mặt khác, ngày nay do ảnh hưởng văn hóa Phương Tây tràn vào, nên tình trạng quan hệ tình dục và sống thử trước hôn nhân ở giới trẻ đang ở mức báo động. Nhiều bạn trẻ thật dễ dãi cho rằng việc đó là bình thường không ảnh hưởng gì. Theo tiến sĩ tâm lý Huỳnh Văn Sơn Đại học Sư phạm Tp HCM việc các bạn trẻ quan hệ trước hôn nhân không chỉ ảnh hưởng của văn hóa Phương Tây mà còn do lối sống quá dễ dãi của các bạn . Vấn đề này thường xảy ra ở học sinh, sinh viên và công nhân. Đồng thời, tình trạng phá thai ngày càng trở lên nhiều hơn. Một số bạn trẻ phá thai không những một lần mà còn nhiều lần. Theo Báo Lao Động số ra ngày 05/10/2009 tỉ lệ nữ học sinh, sinh viên nạo phá thai đang gia tăng một cách báo động và đã gây ra những hậu quả khôn lường. Hơn thế nữa, giới trẻ chúng ta đang đứng trước những khó khăn và thách đố rất lớn; chúng ta đang bị cuốn hút vào vòng xoáy nghiệt ngã của thời đại hay nói cách khác thay đổi chóng cả mặt. Một số bạn trẻ không bắt nhịp được cuộc sống nên dấn đến tình trạng chán nản, họ cảm thấy mình bị xã hội loại bỏ và rơi vào thế bế tắc .

2.3 Thách đố về thực dụng

Tuổi trẻ muôn đời vẫn là tuổi của ước mơ và hy vọng. Nhưng rất nhiều người cho rằng, giới trẻ ngày nay thực tiễn và thực dụng. “Điểm độc đáo của tiếng Việt là dấu. Thế nhưng ở thời đại @ này, khi “chat” trên mạng hay gửi Email, người ta cũng thường cho dấu bốc hơi” . Ngôn ngữ của một số bạn trẻ thế hệ @ cũng rất hiện đại và quái đảm. Một sinh viên Đại học Bách khoa Hà Nội kể: “Có lần sau khi dẫn bạn gái đi ăn cùng bố mẹ, tôi hỏi khéo mẫu thân: “Mẹ thấy con có …vệ sinh không? (ý muốn hỏi xinh không). Trông hơi bị “Neestti’ (Nestea) đấy mẹ nhỉ”. Các cụ cứ tròn cả mắt chẳng hiểu gì cả, rồi phán: “Cả mấy lần nó ăn nói như… dở người ấy, ai lại con gái con lứa gì mẹ nhờ gọi người phục vụ tính tiền nó buông ngay một câu: “Chị ơi, chị tổng vệ sinh xem bàn này hết bao nhiêu tiền để bác gái còn… “củ chi”” .

Hơn nữa, giới trẻ ngày nay coi mình là “trung tâm của vũ trụ” mà không nghĩ đến người khác. Họ đòi hỏi yêu thương và thông cảm, nhưng lại ích kỷ và khắc nghiệt với thế hệ đi trước. Hiếu thắng, hăm hở lao mình vào cuộc chạy đua của nền kinh tế thị trường và khoa học kỹ thuật, nhưng cũng rất dễ chao đảo trước những khó khăn của cuộc sống, những thất bại trong nghề nghiệp và lỡ dở trong việc tình duyên. Không thiếu những bạn trẻ đã nản chí, buông xuôi và tìm cách giải quyết vấn đề bằng ma túy, tình dục hay bằng chính cái chết. Mặt khác, về lãnh vực tình dục, giới trẻ chúng ta hôm nay là những đại diện đầu tiên của lớp người hưởng thụ ở Việt Nam, những người đầu tiên có sự tự chủ về đầu tóc, quần áo, thân thể và cuộc sống mình. Quan niệm của chúng ta về phái tính hoàn toàn khác biệt với thế hệ đi trước. Chúng ta cho rằng cha mẹ chúng ta sống quá gò bó, cố chấp giả tạo. Còn chúng ta không thể chấp nhận quan niệm sống gò bó đó. Chúng ta muốn sống thực với lòng mình. Một số bạn trẻ khi mới ra thành thị, mới thoát được vỏ bọc của gia đình ban đầu thì còn e ngại, nhưng chỉ một thời gian sau đã phá vỡ bứng tường e ngại đó bằng việc ăn chơi, thậm chí một số bạn sa vào con đường tệ nạn xã hội.

2.4 Thách đố về tình yêu

Làm sao để có được một tình yêu đích thực? Hay cần phải nuôi dưỡng tình yêu như thế nào? Đó là mối bận tâm rất lớn của hầu hết các bạn trẻ; đồng thời, nó cũng là thách đố các bạn phải định hướng cho mình. “Trong thực tế, hầu như các bạn trẻ đang ở trong hai cơn lốc đầu tư kiến thức và ăn chơi hưởng thụ vô độ đều cảm thấy trống rỗng vì chưa cảm thấy hạnh phúc thực sự của người được yêu” . Bên cạnh đó, ngày nay do ảnh hưởng của nền văn hóa Phương Tây, một số bạn trẻ quan niệm về tình yêu “rất hiện đại” hay còn gọi tình yêu tốc độ. Tình trạng góp gạo thổi cơm chung hay sống thử trước hôn nhân đang diễn ra ở giới sinh viên, công nhân đã lên mức báo động. Cách đây không lâu, tôi có dịp đến thăm các bạn sinh viên sống ở khu nhà trọ; tôi thật ngỡ ngàng trong một dãy phòng trọ, có khoảng một phần ba các bạn sống trước hôn nhân, hay còn gọi là góp gạo thổi cơm chung.

Mặt khác, một số bạn trẻ dường như không coi trọng giá trị của tình yêu mà coi tình yêu như một phong trào. Tôi được một bạn sinh viên chia sẻ: phòng em có ba người ở, hai bạn của em có người yêu; em cảm thấy rất buồn và quyết định kiếm một người yêu đại để vơi đi lỗi buồn đó. Nhưng sau thời gian khi chiếm được thân xác em, anh ta đã cao chạy xa bay. Bây giờ, em không thể tin vào tình yêu nữa! kinh nghiệm cho thấy, tình yêu đến càng nhanh thì độ bền của nó càng ngắn. Chính vì thế, ca sĩ Mỹ Tâm đã hát “tình yêu đến em không mong đợi gì tình yêu đi em không hề hối tiếc”.

Bên cạnh đó, đối với nhiều bạn, hạnh phúc lứa đôi chủ yếu tình yêu theo cái nhìn của Phương Tây. Không ít bạn trẻ đổi chác trong tình yêu, lấy vật chất làm thước đo, làm nền tảng cho tình yêu; không chỉ các cô gái mà còn cả nam giới làm trai bao cho các phụ nữ đang tuổi hồi xuân, thiếu hụt tình cảm. Theo báo Thanh Niên số ra 12/02/2009 “Một nữ sinh viên có học vấn trẻ đẹp còn chấp nhận làm sân sau cho những người có gia đình, học vấn thấp, chênh lệch tuổi tác, để có tiền tiêu, may sắm theo sở thích. Tệ hơn nữa, con số nữ sinh làm dịch vụ tình cảm theo nhu cầu của khách, nghĩa là hình thức mại dâm cao cấp, ngày càng gia tăng” .

Câu hỏi:

2. Đối diện với những khó khăn thách đố đó bạn đã và phải làm gì?

3 Những thách đố về đức tin

3.1 Tầm quan trọng của đức tin

Đức tin trước hết là một ơn ban của Thiên Chúa. Nhưng để đức tin được triển nở và vững mạnh cần có sự đáp trả của con người, nghĩa là về phía con người đi tìm chân lý, còn về phía Thiên Chúa đã, đang và luôn ban ánh sáng đặc biệt để dẫn dắt con người. Ánh sáng soi đường đó là Đức Giêsu Kitô chiếu soi nội tâm của con người, khiến chúng ta xác tín các thực tại con người đang đối diện hoặc khám phá được điểm không nằm ngoài thánh ý của Thiên Chúa. Bởi thế, trong thực tại của toàn cầu hóa hôm nay, hơn bao giờ hết, đức tin có một tầm quan trọng hết sức cơ bản đối với giới trẻ chúng ta; Nó như là ngọn đuốc soi dẫn chúng ta tiến bước trên con đường tìm về, gắn kết với Thiên Chúa và sống cho Ngài.

3.2 Thực trạng đời sống đức tin của giới trẻ ngày nay

Ngày nay, nhiều bạn trẻ sống đức tin rất vững vàng. Tại các giáo xứ, giới trẻ chúng ta tham gia vào các hội đoàn, chẳng hạn như sinh viên công giáo, huynh trưởng, giáo lý viên, ca đoàn…, rất nhiều bạn trẻ không những được học hỏi, đào sâu và cảm nghiệm được giá trị của Lời Chúa mà còn đem ra thực hành, qua việc tham gia các hội đoàn này. Một bạn trẻ chia sẻ với tôi: “Quả thực từ khi tham gia vào nhóm sinh viên công giáo, em cảm thấy đức tin của mình càng ngày càng vững vàng hơn, nhất là khi gặp khó khăn thử thách về đời sống đức tin, em đã được các Cha và bạn bè trong nhóm nâng đỡ”. Hơn nữa, một số bạn trẻ đã trở thành những cộng tác viên rất đắc lực trong công tác tông đồ và những hoạt động từ thiện của giáo xứ mình. Tóm lại, giới trẻ chúng ta thường được coi là tương lai của đất nước, là tinh hoa của dân tộc, là tầng lớp của nét đẹp văn hóa, tôn giáo và truyền thống dân tộc, cũng như của Giáo hội.

Thế nhưng, giới trẻ ngày nay vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề làm cho chúng ta không khỏi thất vọng và lo lắng cho một thế hệ tương lai. Các nhà lãnh đạo tôn giáo rất lo lắng, trước sự ý thức đạo đức của giới trẻ sa sút. Tại các xứ đạo, số bạn trẻ đi lễ đang giảm sút trầm trọng, nhiều bạn trẻ ngày nay coi việc đi lễ là một gánh nặng; đi vì trách nhiệm, hoặc vì ép buộc. Họ đến nhà thờ là vì cha mẹ thúc ép không đi không được, hoặc vì không đi sợ mắc tội chứ không vì niềm tin và lòng mến của họ. Họ có mặt ở nhà thờ nhưng không hề ý thức mình đang có mặt ở đó để làm gì, chỉ mong sao giờ lễ mau kết thúc. Thậm chí một số khác còn đi lễ “ôm” một danh từ hơi lạ nhưng nói lên được thực trạng hiện nay của các bạn trẻ. Họ đứng ngoài đường dự lễ và từng cặp ngôi trên xe gắn máy ôm nhau, đùa giỡn, chuyện trò… chẳng quan tâm thánh lễ đang đến đâu và chủ tế đang làm gì, chỉ biết có người ra về là họ nổ máy chạy thẳng.

3.3 Những thách đố về đời sống đức tin

Như vậy, hơn bao giờ hết ngày nay, đức tin của giới trẻ chúng ta đang xuống dốc trầm trọng. Ở một vài giáo xứ, người ta không còn thấy bóng bạn trẻ đi tham dự thánh lễ hàng tuần. Và nếu có đi, thì ghế ngồi của họ là “xe ôm”, hoặc tụ tập thành nhóm đứng ngoài lề trò chuyện, hút thuốc cho xong…. Nói chung là dự lễ cho qua hay cho xong bổn phận. Một người mẹ chia sẻ: “Mỗi lần tôi nói với đứa con trai đi tham dự thánh lễ, nó trả lời rằng: ‘thời đại này cần phải đến nhà thờ làm gì mẹ, chỉ cần mình tin có Chúa là đủ; Mẹ thử nghĩ mấy đứa bạn con có đi lễ đâu mà nhà nó vẫn giầu có đó’”.

Quả thật, do ảnh hưởng của chủ nghĩa thế tục và chủ nghĩa cá nhân đang “ ăn” sâu vào đời sống giới trẻ chúng ta: tình tương thân – tương ái chia sẻ ý nghĩa cuộc sống hằng ngày đang dần dần mất đi. Giờ đây, vật chất đối với họ là trên hết nên hậu quả họ bỏ bê, chểnh mảng việc bổn phận chăm lo đời sống thiêng liêng rất cần thiết cho đời sống tâm linh của người mang danh là kitô hữu, và tại các giáo xứ, số lượng người trẻ học giáo lý ngày càng ít đi.

Hơn nữa, do ảnh hưởng của thời đại toàn cầu hóa, giới trẻ chúng ta hôm nay dường như đang khao khát chờ đợi một điều gì đó khác hơn so với những lối cử hành thánh lễ buồn tẻ. Điều này có thể thấy rõ vào những ngày lễ Chúa Nhật, một số bạn trẻ thường đi tới các các giáo xứ có thánh lễ long trọng, bài giảng thật hấp dẫn và sống động, ca đoàn hát hay…. dễ làm thu hút họ.

Có thể nói, lối sống của thời toàn cầu hóa là lối sông mở. Quan niệm về luân lý cũng biến đổi nhiều so với sự đổi thay của môi trường sống là nơi diễn ra những khác biệt về kinh tế xã hội, chủng tộc, văn hóa giới tính .v.v. Tạo nên những thách đố khác nhau gây ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống đức tin của giới trẻ chúng ta. “Một Giám mục Á Châu có lý khi ví toàn cầu hóa như một luồng gió mát lạnh đem đến nhiều lợi ích và thỏa mái, mà chúng ta cần mở rộng cửa để đón nhận. Mặc dù, đôi khi nó cũng mang chứng khí, bão tố và một vài con muỗi” . Vậy đâu là điểm quy chiếu để mỗi giới trẻ chúng ta sống xứng đáng với tư cách là con Thiên Chúa? Và để trở nên những người công giáo tốt, sống đức tin và là chứng nhân đích thực của đức tin Kitô giáo trong xã hội hôm nay?

Lời kết

Tuổi trẻ muôn đời vẫn là tuổi của hy vọng, đầy mộng mơ và lý tưởng, là thành phần trẻ trong lòng Giáo hội; vì thế, mỗi người chúng ta nên sáng suốt cân nhắc lựa chọn đâu là điều tốt cho mình, cái gì là tốt đẹp và hành động theo đó, tránh xa những cái xấu và dịp tội để làm đẹp cho tâm hồn mình, trở thành người có ích cho Giáo hội và xã hội.

Hơn nữa, trong thế giới toàn cầu hóa ngày nay đã tạo nên cách thế nhìn đời, đường lối suy tư của giới trẻ chúng ta khác với thế hệ đi trước. Tất cả đều có hai mặt ưu và khuyết. Ước mong sao, dưới ánh sáng của Lời Chúa, giới trẻ chúng ta sẽ có khả năng nhận định đúng và lựa chọn đúng con đường mình sẽ đi để có thể đem lại niềm vui và hạnh phúc cho cuộc đời như lời Đức tổng Giám mục Ngô Quang Kiệt đã căn dặn các bạn sinh viên trong chuyến viếng thăm ngài ở dòng Châu Sơn Ninh Bình: “Các con phải biết lựa chọn và đón lấy những điều tốt, đào thải ra khỏi tâm hồn những cái xấu, cái không tốt để trở nên những con người toàn diện, can đảm làm chứng nhân cho Chúa” .

Câu hỏi:

3. Là một người công giáo bạn gặp phải điều gì? Và phải làm gì để vượt qua?

4. Bạn có lời khuyên nào cho các bạn trẻ như bạn không?