Giáo lý về cầu nguyện của Đức Bênêđictô XVI - Bài 11: Nghệ thuật và việc cầu nguyện

ĐỨC BÊNÊĐICTÔ XVI

TIẾP KIẾN CHUNG

Quảng trường Thánh Phêrô

Thứ Tư, 31 tháng 8 năm 2011

Anh chị em thân mến,

Tôi đã nhiều lần nhắc đến việc mọi Kitô hữu phải dành thì giờ cho Thiên Chúa, qua việc cầu nguyện, giữa nhiều công việc bề bộn hàng ngày. Chính Chúa ban cho chúng ta nhiều cơ hội để nhớ đến Người. Giờ đây tôi sẽ nói cách ngắn gọn về một trong những phương tiện có thể đưa chúng ta đến cùng Thiên Chúa, và cũng giúp chúng ta trong cuộc gặp gỡ Người, đó là cách diễn tả bằng nghệ thuật, qua “con đường của vẻ đẹp - via pulchritudinis - way of beauty” mà tôi đã nói đến nhiều lần, mà trong đó con người cần tìm lại được ý nghĩa sâu sắc nhất của nó.

Có lẽ anh chị em đã một lần nào đó đứng trước một tác phẩm điêu khắc, một bức tranh, một vài câu thơ, của một áng văn, hay một bài hát, và kinh nghiệm một cảm xúc sâu xa, một cảm giác hân hoan, được cảm nhận một cách rõ ràng rằng trước mặt anh chị em không phải chỉ có vật chất, một khối đá cẩm thạch hoặc một khối đồng, một bức tranh vẽ, một tổ hợp các chữ cái hoặc một sự kết hợp của âm thanh, nhưng một điều gì đó lớn hơn, điều gì “nói được”, có khả năng chạm vào tâm hồn, để truyền thông một sứ điệp, để nâng linh hồn lên.

Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của khả năng sáng tạo của con người, là người trước thực tại hữu hình, đã thắc mắc và cố gắng khám phá ra ý nghĩa sâu sắc và truyền đạt ý nghĩa này qua ngôn ngữ của các hình thể, màu sắc và âm thanh. Nghệ thuật có khả năng diễn tả và làm thành hữu hình nhu cầu của con người vượt xa những gì họ thấy; nó cho thấy sự khao khát và tìm kiếm điều vô tận. Quả thực, nó như một cánh cửa mở ra cho cõi vô biên, cho sự tuyệt mỹ và một sự thật vượt trên những gì là thường nhật. Nó là một tác phẩm nghệ thuật có thể mở mắt trí tuệ và tâm hồn, thúc đẩy chúng ta hướng lên.

Nhưng có những cách diễn tả nghệ thuật là những con đường dẫn tới Thiên Chúa, Đấng chính là Vẻ Đẹp tối thượng (the supreme Beauty); quả thật, chúng là sự trợ giúp chúng ta để thăng tiến trong tương quan với Chúa, trong việc cầu nguyện. Ở đây chúng ta nói đến những tác phẩm được phát sinh từ đức tin, và những tác phẩm diễn tả đức tin. Chúng ta có thể thấy một ví dụ về điều này khi viếng thăm một ngôi thánh đường cổ kính theo kiểu Gothic, chúng ta bị mê mẩn bởi các đường nét vút lên trời cao, thu hút cái nhìn và hướng tinh thần của ta lên cao, đồng thời chúng ta cảm thấy mình nhỏ bé nhưng lại khát khao được viên mãn…

Hoặc khi bước vào một nhà thờ kiểu Rôman (Romanesque), chúng ta tự nhiên được mời gọi cầm trí cầu nguyện. Chúng ta cảm nhận rằng các ngôi thánh đường tuyệt mỹ đó đã gói ghém đức tin của các thế hệ. Hoặc khi chúng ta nghe một bản thánh ca làm cho các nhịp tim của mình rung động, tâm hồn chúng ta rộng mở và được trợ giúp để hướng về Thiên Chúa. 

Tôi còn nhớ mãi kỷ niệm tại một buổi hòa nhạc của Johann Sebastian Bach tại Munich, do nhạc trưởng Leonard Bernstein điều khiển. Sau khúc hòa tấu cuối cùng, một bản trong Cantatas, tôi cảm thấy từ sâu thẳm trong tâm hồn rằng điều tôi đã lắng nghe đã thông truyền cho tôi một sự thật, sự thật của người sáng tác tối thượng, và nó thôi thúc tôi tạ ơn Thiên Chúa. Bên cạnh tôi có vị Giám mục Giáo hội Luther tại Munich, và tôi bộc phát nói: “Khi nghe đoạn nhạc này, người ta hiểu: thật đúng vậy, đức tin thật mạnh mẽ biết bao, và vẻ đẹp diễn tả sự hiện diện chân lý của Thiên Chúa một cách không thể cưỡng lại được.”

Nhưng biết bao lần, những bức họa hay hình vẽ trên tường cũng là thành quả đức tin của người nghệ sĩ, trong hình thái, sắc màu và ánh sáng của chúng, thôi thúc chúng ta hướng tâm tình về Thiên Chúa và tăng thêm khao khát được múc từ nguồn mạch của mọi vẻ đẹp. Điều mà một nghệ sĩ thời danh, Marc Chagall, đã viết vẫn còn rất đúng, qua nhiều thế kỷ, các họa sĩ đã nhúng cọ của họ trong mẫu tự được tô màu ấy, đó là Sách Thánh. Như thế, đã bao lần, một diễn tả nghệ thuật có thể trở thành một dịp để nhắc nhở chúng ta về Thiên Chúa, để giúp chúng ta cầu nguyện hoặc thậm chí hoán cải tâm hồn mình! 

Ông Paul Claudel, một thi sĩ, một nhà soạn kịch sĩ, nhà ngoại giao danh tiếng của Pháp, đã vào Vương cung thánh đường Đức Bà Paris hồi năm 1886, và ở đó ông đã cảm nhận được sự hiện diện của Thiên Chúa khi nghe người ta hát bài ca Magnificat trong dịp lễ Giáng Sinh. Ông đã không vào nhà thờ vì những lý do đức tin, nhưng để tìm các lý lẽ chống lại Kitô giáo, trái lại, ơn thánh của Thiên Chúa đã biến đổi tâm hồn ông.

Các bạn thân mến, tôi mời các bạn tái khám phá ra tầm quan trọng của con đường này cả đối với việc cầu nguyện, với tương quan sống động của mình với Thiên Chúa nữa. Các thành phố và các quốc gia khắp nơi trên thế giới đang giữ những kho tàng nghệ thuật diễn tả đức tin và mời gọi chúng ta liên hệ với Thiên Chúa. Cho nên, chớ gì việc chúng ta thăm viếng những nơi nghệ thuật không những chỉ là một dịp để làm giàu văn hóa, nhưng trên hết, chúng có thể trở thành một giây phút ân sủng khuyến khích chúng ta củng cố mối liên hệ và cuộc đối thoại của mình với Chúa, để dừng lại và, qua việc đi từ thực tại đơn giản bên ngoài đến thực tại sâu xa hơn mà chúng diễn tả, chiêm ngắm tia sáng của vẻ đẹp đánh động chúng ta, làm cho chúng ta “bị tổn thương” tận thâm tâm và mời gọi chúng ta lên cùng Thiên Chúa.

Tôi sẽ kết thúc bằng một lời cầu nguyện trích từ Thánh vịnh 27 như sau: “Một điều tôi kiếm tôi xin, là luôn được ở trong đền Chúa tôi / mọi ngày trong suốt cuộc đời, để chiêm ngưỡng Chúa tuyệt vời cao sang, ngắm xem thánh điện huy hoàng” (Tv 27,4).

Chúng ta hy vọng rằng Chúa sẽ giúp chúng ta chiêm ngưỡng vẻ đẹp của Người, cả trong thiên nhiên lẫn trong các tác phẩm nghệ thuật, để được đánh động bởi ánh sáng tôn nhan Người, để chúng ta có thể trở thành ánh sáng cho tha nhân.

Trích từ: Tác phẩm "Cầu nguyện" của Đức Bênêđictô XVI