Kỷ niệm 25 năm tuyên thánh các Thánh Tử đạo Trung Hoa

Tỉnh Dòng Phanxicô Việt Nam
chuyển ngữ từ OFM.ORG

OFMVN (3.10.2025) – Ngày 01 tháng 10 năm 2025 đánh dấu kỷ niệm 25 năm (Kỷ niệm Bạc) lễ tuyên thánh cho 120 Thánh Tử đạo Trung Hoa, trong đó có 29 vị thuộc gia đình Phan Sinh – gồm các Anh Em Hèn Mọn, các Nữ tu Phan Sinh Thừa Sai Đức Mẹ, và một thành viên Dòng Ba Phan Sinh.

Huynh đệ đoàn Phan Sinh và cộng đoàn Giáo hội cử hành trọng thể sự kiện này tại Tu viện San Martino di Trevi (PG – Ý), là quê hương của Cha Antonino Fantosati, OFM. Ngài đã bị sát hại tại Hành Châu, Trung Hoa, vào ngày 07 tháng 7 năm 1900 và cho đến hôm nay vẫn là một chứng nhân hùng hồn cho lòng can đảm Tin Mừng và lòng trung thành triệt để theo Đức Kitô.

Thánh lễ trọng thể (lúc 18g00) do Đức Tổng Giám mục Renato Boccardo, Giám mục Giáo phận Spoleto-Norcia và nguyên thành viên của Bộ Tuyên Thánh, chủ tế.

Ra mắt sách: Antonino Fantosati, một tu sĩ Phan Sinh tại Trung Hoa (1842-1900)

Cuốn sách Antonino Fantosati, một tu sĩ Phan Sinh tại Trung Hoa (1842-1900) của tác giả Erica Cecchetti vừa được xuất bản, với lời tựa của Cha Giuseppe Buffon, OFM, Giáo sư Lịch sử Giáo hội tại Phân khoa Thần học, Đại học Giáo hoàng Antonianum (PUA).

Tác phẩm tái hiện lại vai trò và đóng góp của Đức cha Fantosati trong suốt kinh nghiệm truyền giáo lâu dài của ngài tại Đế quốc Mãn Thanh, mang đến một góc nhìn được ghi nhận về mặt lịch sử về đời sống cá nhân và thiêng liêng của ngài. Thông qua kho tàng thư tín phong phú với những người đối thoại ở châu Âu và Trung Hoa, cùng với công trình nghiên cứu chuyên sâu tại các văn khố lịch sử chính nơi lưu giữ những dấu vết quan trọng nhất, nhà Trung Hoa học Erica Cecchetti đã phác họa một bức tranh toàn cảnh về các động lực chính trị, tôn giáo và văn hóa đã ghi dấu tại Trung Hoa vào cuối thế kỷ 19.

Dung mạo của vị tu sĩ Phan Sinh người miền Umbria – bị sát hại trong cuộc Khởi nghĩa Nghĩa Hòa Đoàn và được Đức Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II tuyên thánh năm 2000 – nổi bật lên như một biểu tượng trong bối cảnh tương quan toàn cầu thời bấy giờ, trên ngưỡng cửa của sự sụp đổ của Đế quốc Trung Hoa cổ đại. Cuốn sách cũng dành một phần riêng để nói về các chiến lược ngôn ngữ được vị thừa sai áp dụng trong khi thi hành tác vụ của mình, nêu bật những hệ quả về mặt xã hội và văn hóa từ các thực hành ngôn ngữ mà những nhà truyền giáo nước ngoài đã sử dụng ở Trung Hoa trong thế kỷ 19.

Antonino Fantosati, un francescano in Cina (1842-1900) 
Tác giả: Erica Cecchetti
Lời tựa: Cha Giuseppe Buffon, OFM, 188 trang, Nhà xuất bản Carocci

Các Thánh Tử đạo Trung Hoa

Kể từ thế kỷ 17, lịch sử Trung Hoa không may đã trải qua nhiều đợt bách hại chống lại các Kitô hữu Trung Hoa, đặc biệt là các nhà truyền giáo Tây phương, cả tu sĩ và giáo dân.

Năm 1853, cuộc nổi dậy mà người Anh – vốn là đối tác thương mại mạnh mẽ của chính quyền Trung Hoa thời đó – gọi là "cuộc Khởi nghĩa Nghĩa Hòa Đoàn" đã bùng nổ, với mục đích giải phóng Trung Hoa khỏi ách áp bức của ngoại bang, bao gồm các nhà truyền giáo và các Kitô hữu Trung Hoa. Nhiều tài liệu lịch sử đã nêu bật lòng căm thù của Nghĩa Hòa Đoàn và chương trình rõ ràng của họ nhằm dìm Kitô giáo trong biển máu. Họ đã lan truyền những lời vu khống bịa đặt nhất, và trong các cuộc tàn sát, họ đã nhắm vào những người đứng đầu các cộng đoàn Kitô hữu, các thầy giảng, các giáo sư và đôi khi là cả những trẻ em mới được rửa tội vài ngày tuổi.

Trong đám đông vô số các vị tử đạo này, Giáo hội đã tuyên Chân phước cho những vị có danh tính và các tình tiết về cuộc tử đạo được biết chắc chắn, như trường hợp của 29 vị Phan Sinh được Đức Giáo hoàng Piô XI tuyên chân phước vào ngày 27 tháng 11 năm 1946. Trong số này, chúng ta có 3 vị Tử đạo Dòng Anh Em Hèn Mọn thuộc Địa phận Tông tòa Hồ Nam (1 Giám mục và 2 linh mục) bị giết từ ngày 04 đến 07 tháng 7 năm 1900, và 26 vị bị trảm quyết vào ngày 09 tháng 7 tại Thái Nguyên Phủ thuộc Địa phận Tông tòa Sơn Tây. Nhóm 26 vị này bao gồm 2 Giám mục, 3 linh mục và 1 tu sĩ (tất cả đều là Anh Em Hèn Mọn), 7 Nữ tu Phan Sinh Thừa Sai Đức Mẹ, 5 chủng sinh người Trung Hoa và 8 Kitô hữu Trung Hoa là cộng tác viên của các tu sĩ, trong đó có 1 vị thuộc Dòng Ba Phan Sinh.

Các ngài đã được Đức Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II tuyên thánh vào ngày 01 tháng 10 năm 2000 cùng với 91 vị Chân phước Tử đạo khác tại Trung Hoa, là những nạn nhân của các cuộc bách hại đã nổi lên chống lại Kitô giáo tại đất nước vĩ đại này trong những thế kỷ gần đây.

Tiểu sử Thánh Antonino Fantosati

Thánh Antonino Fantosati (tên khai sinh là Antonio Bompadre) sinh tại Trevi dell'Umbria vào ngày 16 tháng 10 năm 1842. Ngài nhận áo dòng năm 1862, được thụ phong linh mục năm 1865. Được lời kêu gọi của Cha Tổng Phục vụ Dòng cho các miền truyền giáo tại Trung Hoa lôi cuốn, ngài đã quyết định lên đường làm nhà truyền giáo vào năm 1867. Ngài đã đến Trung Hoa sau 66 ngày đi biển cùng với các tu sĩ khác, trong đó có cha Elia Facchini, người bạn đồng hành trong cuộc tử đạo với ngài.

Với dáng vẻ oai nghiêm và diện mạo thông minh, cha Antonino sớm có biệt danh là "Fantosat" (người tài đức). Ban đầu, ngài phục vụ tại miền truyền giáo Scian-Kin; sau đó, ngài ở Thượng Hồ Bắc trong 25 năm, rồi đến Lão Hà Khẩu bên sông Hán. Hoạt động mục vụ không ngừng nghỉ của ngài không bao giờ làm suy giảm lòng đạo đức linh mục và việc tuân giữ đời sống tu trì Phan Sinh. Ngài có ơn đặc biệt trong việc giải quyết mọi vấn đề và dàn xếp những vụ việc phức tạp nhất. Sau khi Đức cha Đại diện Tông tòa Billi qua đời, cha Antonino đã kế vị ngài với tư cách là Giám quản Tông tòa. Sau trận dịch hạch, ngài đã nỗ lực gấp bội để giúp đỡ những trẻ em bị bỏ rơi và cứu giúp những người nghèo khổ nhất, đến nỗi khiến nhiều người lương dân phải cảm phục.

Nhưng thời thế ngày càng trở nên khó khăn: giữa làn sóng bách hại dữ dội, ngài được bổ nhiệm làm Đại diện Tông tòa miền nam Hồ Nam và cuối cùng, vào năm 1892, ngài được tấn phong Giám mục của lãnh thổ này. Một trận hạn hán tai hại đã giết chết người và vật cùng với sự lây lan của dịch bệnh, mà các Kitô hữu lại là đối tượng của những lời vu khống kỳ quặc nhất. Cuộc bách hại ở Hồ Nam bùng nổ vào đêm ngày 03 tháng 7 năm 1900.

Lúc đó, ngài đang trong chuyến viếng thăm mục vụ xa nơi cư trú của mình. Ngài lập tức lên đường để trở về với các tín hữu, nhưng thuyền của ngài đã bị một số kẻ bạo loạn tấn công. Ngài bị đánh đến chết và bị đưa vào bờ, rồi chịu tử đạo vào ngày 07 tháng 7 năm 1900, hưởng thọ 58 tuổi, trong đó có 33 năm sống tại Trung Hoa.

Ngoài Đức cha Antonino Fantosati, chúng ta cùng tưởng nhớ đến các Anh Em Hèn Mọn khác là Đức cha Gregorio Grassi, Đức cha Francesco Fogolla, Cha Giuseppe Maria Gambaro, Cha Elia Facchini, Cha Teodorico Balat, Thầy Andrea Bauer, Cha Cesidio Giacomantonio.

x. sách Các Thánh và Chân phước Dòng Anh Em Hèn Mọn, chủ biên: Cha Silvano Bracci, OFM và Nữ tu Antonietta Pozzebon, FMSC. Nhà xuất bản Velar, 2009, tr. 376-387.