Kỷ niệm 10 năm Thông điệp Laudato Si’ – Lời mời gọi bảo vệ ngôi nhà chung

UBCLHB (24.5.2025) – Kỷ niệm 10 năm Laudato Si’, hơn bao giờ hết, là cơ hội để chúng ta không chỉ ôn lại một văn kiện, mà là làm mới lại một sứ mạng. Một sứ mạng của hy vọng, của liên đới, và của hoán cải. Xin cho tinh thần Laudato Si tiếp tục là ánh sáng chỉ đường cho nhân loại trên hành trình gìn giữ ngôi nhà chung.

Ngày 24 tháng 5 năm 2015, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã ấn ký Thông điệp Laudato Si’, lấy cảm hứng từ Bài Ca Anh Mặt Trời của thánh Phanxicô Assisi. Từ linh đạo Phan Sinh, thông điệp vươn lên như một tiếng kêu thảm thiết và cũng là một lời kêu gọi khẩn thiết: Hãy chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta! Mười năm trôi qua, thế giới vẫn đang chứng kiến những hệ lụy tàn khốc của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, bất công xã hội và sự thờ ơ lan rộng. Trong bối cảnh đó, Laudato Si’ vẫn vang vọng như tiếng chuông thức tỉnh lương tri, như một ngọn hải đăng soi sáng con đường hành động cho toàn thể nhân loại.

Được viết dưới ánh sáng của Giáo huấn Xã hội Công giáo, thông điệp không chỉ là lời than thở về môi sinh mà còn là một bản tuyên ngôn về phẩm giá con người, sự liên đới, công ích và bổ trợ – những nguyên tắc cốt lõi của Giáo huấn Xã hội. Trọng tâm của Laudato Si’ chính là con người, đặc biệt là những người nghèo, những người bị loại trừ. Bởi lẽ, như Đức Thánh Cha viết: “Chúng ta không thể chăm sóc thiên nhiên nếu không biết yêu thương và bảo vệ phẩm giá con người.” (LS số 5).

Thông điệp Laudato Si’ công bố một cách mạnh mẽ rằng con người không thể sống tách biệt với thiên nhiên như những kẻ chinh phục, mà phải sống như những người anh em giữa muôn loài thụ tạo – điều mà thánh Phanxicô Assisi đã sống cách trọn vẹn. Chính từ trực giác này, thông điệp đưa ra một phê phán nghiêm khắc về "chủ nghĩa nhân bản lệch lạc" – thứ quan niệm cho rằng con người là trung tâm tuyệt đối của mọi sự, dẫn đến khai thác thiên nhiên cách vô độ, coi vạn vật là công cụ.

Trên nền tảng đó, Đức Thánh Cha khẳng định: mọi sự xúc phạm đến thiên nhiên đều là sự xúc phạm đến chính phẩm giá con người, bởi vì "trái tim chỉ có một, và cùng sự đau xót khi chúng ta hành hạ một con vật, thì cũng sẽ bộc lộ trong cách đối xử của chúng ta với những người khác" (LS số 92).

Trong một tinh thần Phan Sinh rõ nét, Laudato Si’ mời gọi chúng ta thiết lập một lối sống mới – đơn sơ, liên đới và có trách nhiệm. Đó là linh đạo chiêm ngắm, biết lắng nghe tiếng rên siết của trái đất và của người nghèo. Đó là sự hoán cải sinh thái, một sự thay đổi tận căn từ trái tim, để ta không chỉ hành động khác đi mà còn sống khác đi – sống như những người con của Đấng Tạo Hóa, như anh em trong một đại gia đình với muôn loài thụ tạo.

Thông điệp cũng kêu gọi một sự thay đổi về cơ cấu xã hội và kinh tế. Bằng cách lật tẩy những bất công hệ thống và chính sách phát triển thiếu bền vững, Đức Thánh Cha thúc giục các quốc gia, các cộng đồng và từng cá nhân hãy hợp lực trong một mạng lưới liên đới để bảo vệ công ích. Những nguyên tắc như công ích và bổ trợ không chỉ là lý thuyết, mà là định hướng thực hành giúp thiết lập lại trật tự công bằng cho ngôi nhà chung.

Không thể không nhắc đến nguyên tắc vận mệnh phổ quát của tài sản – một điểm sáng trong thông điệp. Đức Thánh Cha nhấn mạnh rằng trái đất là gia sản chung, là quà tặng Thiên Chúa dành cho tất cả mọi người, không trừ ai. Vì thế, bất kỳ hình thức chiếm hữu, khai thác hay lãng phí nào mà không tính đến thế hệ tương lai đều là bất công. Điều này gợi lên một tiếng nói lương tâm, một trách nhiệm đạo đức sâu xa trong từng hành vi tiêu dùng, trong từng lựa chọn phát triển.

Thông điệp cũng thể hiện rõ nguyên tắc ưu tiên chọn lựa người nghèo – một trọng tâm trong Giáo huấn Xã hội. Chính người nghèo là những nạn nhân trực tiếp của biến đổi khí hậu, của ô nhiễm, và của các chính sách phát triển thiếu công bằng. Tiếng nói của họ, vốn bị gạt ra bên lề, nay được đưa về trung tâm: không ai bị bỏ lại phía sau trong công cuộc chăm sóc ngôi nhà chung.

Trong bối cảnh hiện nay, khi mà những cuộc khủng hoảng môi sinh, khủng hoảng khí hậu và khủng hoảng tinh thần đang đan xen và lồng ghép vào nhau, Laudato Si’ trở thành một tài liệu có tính ngôn sứ. Ngôn ngữ của thông điệp không chỉ là lời giảng dạy mà còn là tiếng kêu, không chỉ là phân tích mà còn là lời mời gọi hành động.

Mười năm nhìn lại Laudato Si’, người ta có thể thấy nơi đó sự hồi sinh của tinh thần Phanxicô – một tinh thần nghèo khó, khiêm hạ, yêu mến thiên nhiên và liên đới với những người hèn mọn. Giáo hội hôm nay và mỗi người chúng ta, nếu thực sự muốn góp phần cứu lấy trái đất và con người, thì không thể làm ngơ trước tiếng gọi của Laudato Si’. Như thánh Phanxicô từng gọi mặt trời là “anh”, mặt trăng là “chị”, nước là “chị rất khiêm nhu”, thì Laudato Si’ cũng mời ta sống như những người anh em – không chỉ giữa con người, mà còn với cả cỏ cây, muông thú, gió, mây, núi rừng và đại dương.

Kỷ niệm 10 năm Laudato Si’, hơn bao giờ hết, là cơ hội để chúng ta không chỉ ôn lại một văn kiện, mà là làm mới lại một sứ mạng. Một sứ mạng của hy vọng, của liên đới, và của hoán cải. Xin cho tinh thần Laudato Si tiếp tục là ánh sáng chỉ đường cho nhân loại trên hành trình gìn giữ ngôi nhà chung.

Laudato Si’, mi Signore – Ngợi khen Chúa, lạy Chúa của con!

(Nguồn: Ủy Ban Công Lý và Hòa Bình)