Giã từ 2009: nhìn lại một năm của Giáo Hội tại Việt Nam

WHĐ (31.12.2009) – Hôm nay, ngày cuối cùng của năm 2009.

365 ngày đã trôi qua với biết bao sự kiện trong đời sống Giáo Hội tại Việt Nam.

WHĐ xin được cùng quý độc giả bốn phương nhìn lại năm 2009, qua những sự kiện nổi bật. Từ việc nhìn lại này, tiếp tục “khám phá ra mầu nhiệm Giáo Hội”, “cất cao lời cảm tạ: “Hãy tạ ơn Chúa vì Chúa nhân từ, muôn ngàn đời Chúa vẫn trọn tình thương” (Tv 118,1), và “thúc đẩy tất cả chúng ta cùng nhau xây dựng một Giáo Hội hiệp thông; một Giáo Hội trong đó mỗi người đồng cảm với Giáo Hội, vui niềm vui của Giáo Hội và đau nỗi đau của Giáo Hội; một Giáo Hội trong đó mỗi người cảm nhận mình được yêu thương chăm sóc, đồng thời có trách nhiệm chăm lo cho người khác cũng như cho ích chung của Giáo Hội”, đồng thời “càng ý thức hồng ân cao cả của đức tin và càng yêu thương đồng bào đồng loại của mình, chúng ta lại càng được thúc đẩy loan báo Chúa Giêsu và Tin Mừng của Người cho họ, đồng thời cố gắng đem những giá trị Tin Mừng thấm nhập vào mọi thực tại của đời sống hằng ngày” (Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Nhơn - Diễn văn Khai mạc Năm Thánh 2010 tại Sở Kiện ngày 24-11-2009).

2009: Một năm đầy ắp sự kiện của Hội đồng Giám mục Việt Nam

Thời biểu của Hội đồng Giám mục Việt Nam (HĐGMVN) trong năm 2009 được ghi đầy ắp.

Ngay những ngày đầu năm âm lịch, tết ta, tức tháng 2-2009, các Đức cha thuộc giáo tỉnh miền Nam đã tề tựu về giáo phận Long Xuyên mừng sinh nhật trăm tuổi (1909–2009) của Đức cha Micae Nguyễn Khắc Ngữ, giám mục tiên khởi giáo phận Long Xuyên.

Nhưng 4 tháng sau, Chúa đã gọi ngài về (10-06-2009).

Cùng ra đi trong năm 2009 có Đức Hồng y Phaolô-Giuse Phạm Đình Tụng, nguyên Tổng giám mục Hà Nội (22-02-2009), Đức cha Phaolô Lê Đắc Trọng, nguyên Giám mục phụ tá Hà Nội (07-09-2009).

Trong năm 2009, Tòa Thánh đã ban hành nhiều quyết định bổ nhiệm, chấp thuận việc từ chức do tuổi tác.

Các Đức cha được Tòa Thánh chấp thuận đơn xin nghỉ hưu: Đức cha Phaolô Nguyễn Thanh Hoan (Phan Thiết), Đức cha Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Sang (Thái Bình), Đức cha Phaolô Nguyễn Văn Hòa (Nha Trang).

Các Đức cha nhận nhiệm vụ mới: Giuse Vũ Duy Thống, tân giám mục Phan Thiết; Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Đệ, tân giám mục Thái Bình; Giuse Võ Đức Minh (kế nhiệm Đức cha Phaolô Nguyễn Văn Hòa).

Tòa Thánh cũng đã bổ nhiệm các tân giám mục Vinh Sơn Nguyễn Văn Bản (Ban Mê Thuột), Giuse Nguyễn Năng (Phát Diệm), Tôma Vũ Đình Hiệu (giám mục phụ tá Xuân Lộc).

Trong năm qua, HĐGMVN đã tổ chức hai kỳ Hội nghị thường niên vào tháng Tư (tại Bãi Dâu) và tháng Mười (tại Xuân Lộc).

Tại Hội nghị kỳ I, HĐGMVN đã bàn về các nội dung: cử hành Năm Thánh 2010, chuyến đi Ad limina, cải tiến nâng cấp trang web của HĐGM và chọn lễ Thăng Thiên hằng năm là ngày Truyền thông của GHCGVN, thành lập Ủy ban Giáo dục Kitô giáo và chọn Đức cha Phêrô Nguyễn văn Khảm làm Chủ tịch của UB, biểu quyết bản dịch Nghi thức An táng và Bài đọc Thường niên I; đồng thời cũng bàn tới vấn đề thống nhất các kinh đọc, xin phong thánh cho Đức Cha François Pallu và Đức Cha Lambert de la Motte…

Tại Hội nghị kỳ II, các Đức giám mục tiếp tục bàn về việc tổ chức Năm Thánh 2010; phê chuẩn sách Nghi thức Thánh lễ bằng tiếng Jrai, sách Nghi thức Thánh lễ và các sách Bài đọc bằng tiếng Bahna; kêu gọi dân Chúa giúp đỡ đồng bào bị thiên tai… Đặc biệt, tại Hội nghị kỳ II, HĐGMVN đã nhận được Sứ điệp của Đức Thánh Cha bày tỏ mối quan tâm của ngài đối với các hoạt động mục vụ của HĐGMVN.

Một trong những hoạt động nổi bật trong năm 2009 là chuyến Viếng mộ hai thánh tông đồ Phêrô và Phaolô (Ad limina) của HĐGMVN. Trong chuyến viếng thăm này, HĐGMVN đã đón nhận Huấn từ của Đức Thánh Cha. Trong đó, ĐTC đưa ra những chỉ dẫn cụ thể cho các giám mục, linh mục, tu sĩ và giáo dân. ĐTC khuyến khích “tất cả hãy trung thành với đức tin đã lãnh nhận từ các thánh tông đồ mà chính họ là những chứng tá quảng đại trong những hoàn cảnh khó khăn”.

Sự kiện trọng đại nhất đối với toàn thể cộng đồng Dân Chúa tại Việt Nam là việc cử hành Năm Thánh 2010, kỷ niệm 350 năm thiết lập hai giáo phận tông tòa Đàng Ngoài và Đàng Trong và 50 năm thành lập Hàng giáo phẩm tại Việt Nam.

Lễ Khai mạc chung đã diễn ra tại Sở Kiện, thuộc TGP Hà Nội ngày 24-11-2009. Sau đó tất cả các giáo phận cũng đã đồng loạt tổ chức Lễ khai mạc Năm Thánh.

Cũng trong năm 2009, một cuộc hội thảo của Liên Hội đồng Giám mục Á châu (FABC) được tổ chức tại Việt Nam. Đây là lần đầu tiên, Giáo Hội Việt Nam đứng ra tổ chức một hoạt động của FABC. Cuộc hội thảo diễn ra từ 22 đến 26-10-2009 tại Trung tâm Mục vụ Tổng giáo phận TP.HCM, do Văn phòng Giáo dục và Đào tạo Đức tin (OEFF) trực thuộc FABC tổ chức, quy tụ hiệu trưởng các trường và giám đốc các Trung tâm Mục vụ - Giáo lý Công giáo Á châu, với chủ đề: “Các trường Công giáo, các Trung tâm Mục vụ - Giáo lý tại Á châu như là nơi gặp gỡ cho việc huấn luyện niềm tin vào Thánh Thể”.

Các hoạt động đối ngoại cũng diễn ra khá đa dạng và phong phú: Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Nhơn, Chủ tịch HĐGMVN, gửi thư chúc mừng kỷ niệm 40 năm ngày Đài Phát thanh Chân lý Á châu bắt đầu phát sóng (tháng 4), và gửi Thư đến Đức TGM Angel N. Lagdameo, Chủ tịch HĐGM Philippines, bày tỏ sự hiệp thông trước hoàn cảnh Philippines đang phải giải quyết hậu quả do thiên tai gây ra; tiếp đón Đức Hồng y Theodore McCarrick (25/4), Đức Hồng y Etchégaray (22/11), Đức Hồng y Vingt-Trois (22/11), cha Etcharren, bề trên MEP (22/11)… đến thăm Việt Nam; tiếp phái đoàn Trường Đại học Công giáo Hoa Kỳ thăm Toà Giám Mục TGP. TP.HCM; tham dự Hội nghị Đối thoại Đại kết và Liên tôn FABC 2009 tại Thái Lan. Ngoài ra Phái đoàn Giáo Hội Việt Nam cũng đã sang thăm các giám mục Pháp sau chuyến Ad limina.

Trang tin điện tử của HĐGMVN (WHĐ), tiếng nói chính thức của HĐGMVN, cũng đã kịp thời đưa những thông tin chính thức từ các giáo phận và Hội dòng về các sự việc liên quan đến tài sản của Giáo Hội: Thông báo của Toà Giám mục Xã Đoài, giáo phận Vinh, về sự kiện nhà thờ Tam Tòa (20/7); Thông báo của Toà Tổng giám mục Huế về “vụ việc Loan Lý” (23/9), Trang tin điện tử HĐGMVN phỏng vấn Linh mục Giuse Nguyễn Trung Thoại về sinh hoạt tôn giáo tại Sơn La (28/10), phỏng vấn Bề trên Dòng Thánh Phaolô về cơ sở của dòng tại Vĩnh Long (2/11)…

Năm 2009: Cử hành mầu nhiệm yêu thương và cứu độ của Chúa

Cộng đồng dân Chúa tại Việt Nam, theo gương tiền nhân, luôn trung tín trong phận sự thờ phượng Thiên Chúa và tuân giữ đời sống cầu nguyện.

Hàng năm, trong hai mùa Vọng và mùa Chay, chuẩn bị mừng các đại lễ Giáng sinh và Phục sinh, các mục tử luôn quan tâm đến việc hướng dẫn các thành phần dân Chúa trong giáo phận tinh thần sống Lời Chúa, đặc biệt đưa ra những chỉ dẫn cụ thể nhằm củng cố đời sống tâm linh qua việc cử hành phụng vụ và cầu nguyện tại các gia đình. Trước khi khai mạc Năm Thánh 2010, toàn thể giáo Hội đã cùng cầu nguyện qua hình thức tuần Cửu Nhật.

Ngoài ra, cũng cần phải kể đến các Năm Thánh được tổ chức tại địa phương, như giáo xứ Châu Đốc, thuộc giáo phận Long Xuyên, ngày 31-07-2009, đã cử hành lễ Khai mạc Năm Thánh kỷ niệm 150 năm Thánh Phêrô Quý và Thánh Emmanuel Phụng chịu tử đạo tại Châu Đốc (1859–2009). Hoặc các hình thức đạo đức được sự hưởng ứng nồng nhiệt và sốt sắng của đông đảo tín hữu, như cử hành Lễ kính Lòng Chúa Thương Xót thu hút hàng ngàn người tại tổng giáo phận TPHCM (19-4-2009); Nhà thờ Chính Tòa Đức Bà Sài Gòn mừng 50 năm nhận tước hiệu Vương cung Thánh đường…

Ủy ban Phụng tự cũng đã chu đáo chăm sóc cho việc cử hành Nghi thức Hôn nhân qua thông báo về việc sử dụng bản dịch mới của Nghi thức cử hành hôn nhân (1-03-2009).

Một trong những sự kiện được dư luận chú ý là việc phát hành Tuyển tập Thánh ca Việt Nam, tuyển chọn những bài thánh ca từ năm 1975 đến nay. Sự ra đời của Tuyển tập góp phần lưu giữ những bài thánh ca tiêu biểu, đồng thời giúp cho các cộng đoàn phụng vụ có được nguồn bài hát thánh ca được dùng trong cử hành phụng vụ.

Năm 2009: Tiếp nối truyền thống hiệp thông trong Hội Thánh

Những hoạt động trong năm 2009 của các Ủy ban trực thuộc HĐGMVN, gắn với các thành phần dân Chúa, đã trở thành một biểu hiện sinh động của sự hiệp nhất trong lòng Giáo Hội Việt Nam.

Có thể nêu một số nét tiêu biểu của những hoạt động này.

Về hoạt động của Ủy ban Giáo sĩ và Chủng sinh, từ 13–18/07/2009 đã diễn ra Hội nghị Thường niên các Đại Chủng viện Việt Nam được tổ chức tại Tòa Giám mục Xuân Lộc (tỉnh Đồng Nai). Tại Hội nghị, các linh mục Giám đốc Chủng viện trình bày những khó khăn cũng như những sáng kiến tích cực trong việc đào tạo linh mục, đồng thời thảo luận về Bản thảo “Đào tạo linh mục- định hướng và chỉ dẫn”, tức Bản Ratio (Ratio Institutionis Sacerdotalis).

Ngày 10-05-2009, Đại chủng viện thánh Giuse Hà Nội đã tổ chức “Ngày cầu nguyện và giới thiệu ơn gọi linh mục, tu sĩ” với chủ đề “Hãy theo Thầy”. Đây là chương trình được tổ chức hằng năm của Tổng giáo phận, trong khuôn khổ kết hợp với UB Giáo sĩ – Chủng sinh và UB Tu sĩ.

Về Ủy ban Tu sĩ, ngày 26-08-2009, tại Tòa giám mục Bùi Chu, Hội Liên hiệp các Bề Trên thượng cấp đã tổ chức Khóa học hỏi về đặc sủng, linh đạo và sứ vụ Dòng cho hơn 200 học viên đến từ các Dòng tu thuộc Giáo tỉnh Hà Nội.

Tại Tòa Giám mục Phát Diệm, từ 03 đến 07-11-2009, linh mục đoàn 3 giáo phận Bắc Ninh, Thanh Hóa và Phát Diệm (161 linh mục và phó tế) đã tham dự tuần tĩnh tâm thường niên. Sự quy tụ các linh mục từ ba giáo phận đã là một sáng kiến thể hiện sự hiệp nhất nhằm chia sẻ kinh nghiệm mục vụ.

Về Ủy ban Giáo dân, Hội nghị Ủy ban Giáo dân Toàn quốc được tổ chức ngày 20-8-2009, tại Trung tâm mục vụ Tổng giáo phận Tp. Hồ Chí Minh, đã quy tụ khoảng 90 linh mục, tu sĩ và giáo dân, đến từ 18 giáo phận, nhằm trình bày những suy nghĩ và kinh nghiệm cụ thể về “Vai trò của người giáo dân trong Giáo hội Việt Nam 50 năm qua” và “Đề cương Quy chế Hội đồng mục vụ giáo xứ”.

Còn Ủy ban Giới trẻ, ngày 19 tháng 02 năm 2009, Đức Cha Giuse Vũ Văn Thiên, Giám mục giáo phận Hải Phòng, chủ tịch Ủy ban Mục vụ Giới trẻ trực thuộc HĐGMVN, đã tổ chức Hội nghị Các Linh mục Đặc trách Mục vụ Giới trẻ của 26 giáo phận tại Tòa giám mục Hải Phòng, thảo luận về đề cương bài viết về 50 năm hành trình niềm tin người trẻ Việt Nam: “Giới trẻ hôm qua, hôm nay và ngày mai”.

Đặc biệt, ngày 27-11-2009, Đại hội Giới trẻ Giáo tỉnh Hà Nội lần thứ VIII được tổ chức tại sân Lễ hội Đền Hùng, tỉnh Phú Thọ, Giáo phận Hưng Hóa.

Về Uỷ ban Bác ái Xã hội (UBBAXH) thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam (HĐGMVN), từ khi ra mắt Caritas Việt Nam tại Toà Giám mục Xuân Lộc (21-23/10/2008), trong năm 2009 đã có nhiều hoạt động chuyên môn, huấn luyện và thăng tiến cũng như hoạt động trợ giúp nhân đạo như: Khóa tập huấn đặc biệt tại Học viện Phaolô Nguyễn Văn Bình (26 đến 29-05-2009), Hội thảo xây dựng đội ngũ nhân viên Caritas Việt Nam tại Toà Giám mục Xuân Lộc (2 đến 5-11-2009), Khóa Linh thao do Hội đồng Giáo hoàng Cor Unum tổ chức dành cho những người phụ trách công tác bác ái ở châu Á tại Đại học Công giáo Fu Jen, Đài Bắc, Đài Loan (6 đến 11-09-2009) v.v…

Caritas VN cũng mở các Khoá đào tạo nhân sự cho các giáo tỉnh như Khoá đào tạo những giá trị và kỹ năng cần thiết để xây dựng nền nhân bản toàn diện và liên đới (Cơ bản I) cho các giáo tỉnh từ tháng 9 đến tháng 12-2009.

Tất cả những hoạt động trên đã gợi lên một hình ảnh diễn tả sự hiệp thông trong Giáo hội khi tất cả cùng hướng vào mục đích xây dựng và phát triển Hội Thánh.

Năm 2009: Tiếp tục thực thi những sứ vụ của Hội Thánh

Năm 2009, tại Việt Nam, đã diễn ra những hoạt động đa dạng, thể hiện những sáng kiến của các thành phần dân Chúa nhằm thực hiện những sứ vụ của Hội Thánh.

Trước hết phải kể đến những hoạt động bác ái. Đó là những hành động kịp thời, nhanh chóng nhằm sẻ chia và cứu trợ đồng bào , nạn nhân của các cơn bão số 9, 11 và lũ, lụt tàn phá các tỉnh miền Trung, Tây nguyên. Đức cha chủ tịch HĐGMVN đã gửi Thư hiệp thông đến các giáo phận Quy Nhơn, Kontum, Nha Trang.

Nhiều nơi như giáo tỉnh Hà Nội, hoạt động của Ủy ban Bác ái Xã hội ngày càng được tổ chức với sự tham gia, hưởng ứng nhiệt tình của các thành phần dân Chúa.

Tại giáo phận Thanh Hóa, ngày 20-12-2009, Tòa giám mục Thanh Hóa đã tổ chức đoàn “mang hơi ấm giáng sinh” đến cho những bệnh nhân phong tại trại phong Cẩm Thủy. Phái đoàn hơn 100 người, gồm Đức giám mục giáo phận Giuse Nguyễn Chí Linh - trưởng đoàn, các chủng sinh, ứng sinh, các nữ tu Mến Thánh Giá Thanh Hóa, các ân nhân và các bạn sinh viên đang học tập trên địa bàn tỉnh, thành phố Thanh Hóa.

Một trong những sứ vụ được các mục tử của TGP.TPHCM đặc biệt quan tâm là đối thoại liên tôn. Ngày 28-04-2009, một phái đoàn do Tòa TGM tổ chức đã đến thăm Thành hội Phật giáo Tp. HCM. Ngày 19-12-2009, Đức Hồng Y GB Phạm Minh Mẫn đã mời đại diện của các tôn giáo bạn đã đến Tòa Tổng Giám mục gặp gỡ và đàm đạo. Trong buổi tiếp, với một thái độ hết sức chân thành, ĐHY đã xin đại diện các tôn giáo quảng đại tha thứ cho những thiếu sót của giới Công giáo, vì những vướng mắc lịch sử trong quá khứ, nên đã dẫn đến những nghi kỵ hoặc mâu thuẫn đối kháng đáng tiếc. Ngài bày tỏ ước mong bắt đầu trang sử tương giao mới, với sự cảm thông và hiểu biết lẫn nhau, để cùng xây dựng một xã hội tốt đẹp.

Ngoài ra không thể không nói đến những hoạt động của UB Văn hóa trong nỗ lực thực thi sứ vụ loan báo Tin Mừng qua văn hóa. Những cuộc Hội thảo và Triển lãm Dấu ấn Đức tin đã để lại những cảm nhận sâu sắc và sinh động về kinh nghiệm và sáng kiến truyền giáo qua con đường văn hóa.

Công cuộc thực thi sứ vụ là nhiệm vụ đặc trưng của Ủy ban Loan báo Tin Mừng trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam. Từ ngày 23 đến ngày 25.03.2009, tại Trung tâm Văn hoá Đức Tin Công Giáo, UB đã tổ chức cuộc hội thảo với chủ đề “Người thừa sai trên cánh đồng sứ vụ” với thành phần tham dự gồm các linh mục trưởng ban Loan báo Tin Mừng thuộc 26 giáo phận, đại diện Hội Thừa Sai Việt Nam, đại diện các Dòng Tu và anh chị em giáo dân đang phục vụ trên cánh đồng truyền giáo. Trong báo cáo của UB, Đức cha Micae Hoàng Đức Oanh, chủ tịch UB, đã nêu bật chương trình và kế hoạch loan báo Tin Mừng được tổ chức với 3 cấp: gia đình-giáo xứ, giáo phận và toàn quốc.

* * *

Năm 2009 đã khép lại. Nhưng những trải nghiệm từ thực tiễn đời sống Giáo Hội, với sự tham gia của tất cả các thành phần Dân Chúa, đang trở thành máu thịt, sức sống cho mọi tín hữu trên bước đường tiếp theo của công cuộc xây dựng Hội Thánh mầu nhiệm – hiệp thông – sứ vụ.